تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق

تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق چیست؟ یکی از مهم‌ترین دعاوی مربوط به طلاق و دعاوی خانواده، دعاوی مالکیت بر اموالی است که به‌صورت مشترک توسط زن و شوهر استفاده می‌شدند. با توجه به اینکه زن و مرد هر دو حق تصرف در مال خویش را دارند، هر کدام از آنها مالک مالی که خریده‌اند هستند؛ بنابراین زن نیز اصولاً می‌تواند جهیزیه‌ای که خود یا پدرش تهیه کرده است را استرداد کند.

با این حال، باید این نکته را نیز مدنظر داشت که زن باید ثابت کند اموال به وی تعلق دارد. معمولاً این امر از طریق سیاهه اموال جهیزیه اثبات می‌شود که بهتر است این سند به امضای دو نفر به‌عنوان شاهد نیز رسیده باشد تا تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق به راحتی مشخص شود.

تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق چگونه مشخص می‌شود؟

وسایل منزل در دوران ازدواج، به‌صورت مشترک توسط زن و شوهر استفاده شده‌اند و معمولاً پس از طلاق است که بر سر مالکیت آن‌ها، دعاوی متعددی در دادگاه خانواده رخ می‌دهد.

با این حال باید این نکته را نیز ذکر کنیم که زن و شوهر حتی در دوران ازدواج، می‌توانند نسبت به اموال خود طرح دعوا کنند، اما عملاً این دعوا در زمان جدایی زن و شوهر مطرح می‌شود. حال اولین سوالی که مطرح می‌شود، این است که تکلیف تهیه وسایل منزل در زمان ازدواج میان زن و شوهر بر عهده کدام طرف است؟

تکلیف تهیه وسایل منزل بر عهده کیست؟

یکی از مهم‌ترین آثار مالی ازدواج، تعلق حق نفقه به زن است. بر همین اساس، این تکلیف مرد است که نیازهای متعارف زن را، مانند نیاز به البسه، غذا و اثاث منزل، تامین کند. این حق زن در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی مورد اشاره قرار گرفته است: “نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض.”

شایان ذکر است که موارد مذکور در ماده فوق، جنبه حصری ندارد و هر چیزی که بر حسب عرف مورد احتیاج زن باشد، جزء نفقه محسوب می‌شود؛ مثل هزینه‌های سفر و نظافت.

علاوه بر این، از عبارت خادم در صورت عادت چنین استنباط می‌شود که ملاک مصادیق و میزان نفقه، وضعیت زن است و نه وضعیت اقتصادی و مالی مرد؛ رای شماره ۲۳/۲۹۲ دیوان عالی کشور هم موید همین نظر است. حال سوال دیگری که مطرح می‌شود، این است که کدام یک از اموال موضوع نفقه، مال زن می‌شود و شوهر نمی‌تواند آن نفقه را از وی استرداد کند؟

کدام یک از اموال نفقه متعلق به زن می‌شوند؟

برای تشخیص ماهیت حق زن بر نفقه، باید به اراده شوهر و عرف توجه کرد و میان اموال مصرف‌شدنی و غیر آن قائل به تفکیک شد. یعنی اگر نفقه، مال مصرف‌شدنی باشد، به ملکیت زن درمی‌آید؛ مثلاً همه اقسام دارو و خوراکی به مالکیت زن درمی‌آیند. ولی اگر نفقه، مال مصرف‌نشدنی باشد، مثل خودرو یا فرش، اصولاً دلالت بر اذن در انتفاع دارد؛ یعنی زن تنها اجازه استفاده از آن‌ها را از شوهر کسب نموده است و بعد از وقوع جدایی، مالکیت آن‌ها به شوهر برمی‌گردد. مگر اینکه از اوضاع و احوال چنین استنباط شود که اعطای مال به زن، دلالت بر بخشش دارد.

مانند لباس و کفش و غیره که ظاهر در مالکیت زن دارد. پس دانستیم که نخست برای پاسخ به سوال تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق، باید وضعیت اموال نفقه داده شده به زن را مشخص کنیم. پس از آن نوبت این است که بدانیم جهیزیه‌ای که زن با خود به ملک شوهر می‌آورد، چه شرایطی خواهد داشت.

تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق در خصوص جهیزیه چگونه است؟

زن همانند مرد، آزادی کاملی در مورد اموال خود دارد. بر این موضوع، در ماده ۱۱۱۸ قانون مدنی تاکید گردیده است: “زن مستقلاً می‌تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می‌خواهد بکند.” علاوه بر اینکه زوجه، حق تصرف در دارایی خود را دارد؛ می‌تواند بابت انجام امور منزل نیز، از همسر خود، اجرت طلب نماید.

همچنین طبق نظر اکثریت در فقه شیعه، زن حق دارد هر چیزی را که با پول خود خریده و در اختیار زوج قرار داده و هنوز به او هدیه ننموده‌ است؛ مطالبه نماید. به‌طور کلی زن با ارائه رسید اموالی که خود او یا پدر وی، به‌عنوان جهیزیه تهیه کرده‌اند، می‌تواند اموالی را که سند آن‌ها را دارد، مطالبه کند. اگر این اموال از مال وی خریداری شده باشد، او حق دارد شخصاً مال را مطالبه کند.

بهتر است که زن و شوهر قبل از خرید جهیزیه و وسایل لازم برای زندگی مشترک، سیاهه اموال خود را تهیه کنند و آن را به امضای دو نفر از آشنایان برسانند؛ در این صورت بعد از طلاق، هر کدام از ایشان می‌توانند به استناد این سند معتبر، اموال متعلق به خود را مطالبه نمایند.

ما در خصوص تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق، در رابطه با جهیزیه که خود زن آن را تهیه نموده است صحبت کردیم، اما سوال دیگر این است که اگر جهیزیه توسط پدر زن خریداری شده باشد، تعیین تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق چگونه صورت خواهد گرفت؟ زیرا می‌دانیم در حقوق ایران، مال هدیه داده شده اصولاً قابل استرداد است، مگر شرایط استثنایی مطرح باشد که بدان می‌پردازیم.

بیشتر بخوانید درباره: طلاق غیابی از طرف زن

تعیین تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق، اگر پدر زن جهیزیه را خریده باشد، چگونه انجام می‌شود؟

ممکن است پدر، جهیزیه دختر را تهیه کند یا به لسان حقوقی، مال جهیزیه را به دختر هبه کند. در این صورت با اینکه هبه یا هدیه اصولاً قابل استرداد است، اما بر اساس ماده ۸۰۳ قانون مدنی، هبه پدر به فرزند قابل استرداد نیست: “بعد از قبض نیز واهب می‌تواند با بقای عین موهوبه از هبه رجوع کند؛ مگر در موارد ذیل: در صورتی که متهب پدر یا مادر یا اولاد واهب باشد…” منظور از متهب، دریافت‌کننده هدیه و منظور از واهب، هدیه‌دهنده می‌باشد.

پس در این فرض، هبه مال زن بوده و او می‌تواند علیه شوهر برای استرداد مال خود اقامه دعوا کند. اما اگر پدر، جهیزیه را به دختر خود قرض داده باشد و بنا بر این بوده باشد که دختر، مال پدر را در آینده برگرداند؛ در اینجا با اینکه جهیزیه، مال زن محسوب می‌شود؛ اما زن مکلف است که مبلغی را که از پدر خود قرض گرفته به وی بازگرداند.

در نهایت، اگر اموال تنها به عاریه به زن داده شده باشد؛ یعنی زن تنها حق استفاده از آن را داشته باشد، مالکیت به دختر منتقل نگردیده است و تمام جهیزیه، مال پدر است. در این حالت، پدر می‌تواند علیه شوهر برای استرداد اموال خویش طرح دعوا کند و زن چنین حقی نخواهد داشت.

نتیجه‌گیری

در این مقاله، به بحث تعیین تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق و دعاوی طلاق پرداختیم. زن و مرد مالک هر مالی که خود خریده‌اند، هستند، با این وجود اگر جهیزیه را پدر زن تهیه کرده باشد و آن را به دختر هدیه داده باشد، اصولاً جهیزیه مال دختر محسوب می‌شود و او می‌تواند برای استرداد جهیزیه، در مقابل شوهر اقامه دعوا کند.

سوالات متداول

• جهیزیه چیست؟

جهیزیه به اموالی گفته می‌شود که معمولاً پدر زن، برای کمک به زندگی مشترک زن و مرد تهیه می‌کند و در اختیار ایشان قرار می‌دهد.

• تعیین تکلیف وسایل منزل بعد از طلاق چگونه است؟

اصولاً، اموال هرکس به مالک خود باید مسترد بشود و جهیزیه نیز مال زن است؛ مگر اینکه پدر زن، تنها حق استفاده از مال را به دختر خویش داده باشد که در این فرض، او مالک جهیزیه نگردد.

• تکلیف تهیه وسایل منزل برعهده کیست؟

از آنجا که شوهر، بر اساس تکلیف به تادیه نفقه، باید هزینه‌های متعارف زندگی زن را تامین کند؛ پس هزینه‌های تهیه وسایل منزل تنها بر عهده اوست. شناخت اینکه جهیزیه، توسط پدر زن به زوجه هدیه شده یا عاریه داده شده باشد، اهمیت زیادی در تعیین تکلیف اموال بعد از طلاق دارد.