تفاوت اموال منقول و غیرمنقول چیست؟

تفاوت اموال منقول و غیرمنقول مسئله‌ای است که احتمالا در موقعیت‌های مختلف قراردادهای ملکی با آن آشنا شده‌اید.

قانون مدنی بسیار ریز و دقیق و جزئی به این مسئله پرداخته شده است.

از آن جایی که به هر چیزی که قابل تملک باشد اطلاق می‌شود پس ما در روزمره خود با آن سر و کار داریم.

در مسائلی مثل مالکیت، ارث، تعیین دادگاه صالح، توقیف، مثل تصرف از این دسته بندی استفاده می‌شود.

اگر قصد مطرح کردن دعاوی ملک یا کنش حقوقی داریم شایسته است با بار حقوقی این کلمه نیز آشنا شویم.

تفاوت اموال منقول و غیرمنقول چیست؟

استاد کاتوزیان در تعریف مال این کلمه را ریشه یابی و به میل تجزیه می‌کند.

هرچیزی که مورد خواست انسان‌ها قرار بگیرد و در تملکشان در بیاید در دسته کلمه مال قرار می‌گیرد.

البته از این تعریف دچار کج فهمی ‌نشوید.

صرف داشتن مالک دلیل موثقی برای مال قرار گرفتن یک چیز نیست بلکه آن شی حتما باید مفید باشد.

شی که مال واقع می‌شود، نیازی نیست که حتما شی مادی باشد.

بلکه همین که ارزش اقتصادی داشته باشد در زمره مال قرار می‌گیرد، مثل حق سر قفلی.

قانونگذار اموال را به دو دسته اموال منقول و غیر منقول تقسیم بندی کرده است.

اموال منقول دسته ای از اموال هستند که قابلیت جابجایی ندارند.

این عدم توانایی در جایجایی گاهی به علت ماهیت آن شی است.

گاهی به علت عمل انسان‌ها.

مثلا زمین و معدن و سنگ به حکم طبیعت روی یک مکان مستقر هستند و ساختمان و برج به واسطه فعالیت انسان‌ها.

مصادیق اموال غیر منقول کدام‌اند؟

ما در قانون در رابطه با تفاوت اموال منقول و غیرمنقول دسته بندی بسیار دقیق داریم.

اموال غیر منقول به غیر منقول حکمی ‌و تبعی تقسیم می‌شوند.

اموال غیر منقول حکمی

در شناخت تفاوت اموال منقول و غیرمنقول ابتدا باید نوع غیر منقول را تشخیص دهیم.

زیرا هرکدام تابع قوانین خاصی هستند.

به عنوان مثال ادوات کشاورزی  و تمام حیوانات و اشیائی که برای زراعت و کشاورزی  و حتی آبیاری کشاورزی و باغ استفاده می‌شوند اموالی هستند که از جهت داشتن صلاحیت در زمره اموال غیر منقول قرار می‌گیرند.

زیرا فقط در محیط زراعتی قابل استفاده هستند.

البته همه این‌ها در صورتی است که آن کشاورز خودش مالک آن وسایل باشد.

مثلا اگر یک کارگر تراکتور شخصی‌اش را به زمین کشاورزی بیاورد مال غیر منقول نیست و اتفاقا منقول است.

نکته دوم هم این که تمام اشیائی که از آن نام بردیم حتما و موکدا باید برای زراعت و آّبیاری استفاده شود.

مثلا اگر یک تراکتور برای شخم زدن زمین استفاده شود دیگر حکم غیر منقول حکمی ‌را ندارد.

به عنوان مثال کشاورزی را فرض کنید که گاو و حیوانات خود را در زمین دیگری می‌برد یا در زمینی که مالک خودش نیست و آن را اجاره کرده است، در این حالت حکم غیر منقول دیگر جاری نیست.

یکی از چندین تفاوت اموال منقول و غیرمنقول در این است که وقتی دادگاه صالح اموال غیر منقول قصد توقیف اموال را داشته باشد سند را توقیف می‌کند.

در حالی که اموال منقول را به صورت فیزیکی توقیف می‌کنند.

اموال غیر منقول تبعی

غیرمنقول تبعی به اموالی اطلاق می‌شود که به طور مستقیم قابل دیدن و لمس کردن نیستند، اما دارای ارزش قانونی و مالی قابل توجهی هستند.

این نوع اموال شامل حقوق و دعاوی مختلفی می‌شود که در ماده ۱۸ قانون مدنی به آن‌ها اشاره شده است.

از جمله این حقوق می‌توان به حق انتفاع از اشیا غیرمنقول اشاره کرد که به دارنده آن اجازه می‌دهد از املاکی که به او تعلق ندارد، بهره‌برداری کند.

همچنین حق ارتفاع نسبت به املاک نیز به عنوان یکی دیگر از این حقوق مطرح می‌شود.

این حق به فرد اجازه می‌دهد از فضای هوایی بالای ملک خود استفاده کند.

در واقع، غیرمنقول تبعی نشان دهنده این است که ملکیت تنها به اشیا ملموس محدود نمی‌شود.

شامل حقوقی است که می‌تواند به طور غیرمستقیم بر ارزش و استفاده از املاک تأثیر بگذارد.

توقیف اموال منقول و غیر منقول

تفاوت اموال منقول و غیر منقول در موارد بسیاری است که یکی از این موارد مهم نحوه توقیف اموال است.

توقیف اموال یکی از فرآیندهای قانونی است که به منظور تأمین طلب بستانکاران از بدهکاران صورت می‌گیرد.

بر اساس قانون اجرای احکام مدنی، مراحل توقیف اموال به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود.

توقیف اموال منقول و توقیف اموال غیرمنقول.

در مورد اموال منقول، مأمور اجرای حکم با صدور دستور توقیف، به راحتی می‌تواند مال را شناسایی و به مکان مشخصی منتقل کند.

این اموال شامل کالاها، خودروها و سایر دارایی‌های قابل جابجایی هستند.

در خصوص اموال غیرمنقول، مانند ملک یا زمین، فرآیند پیچیده‌تری وجود دارد.

در این مورد، وضعیت ثبت مال در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تعیین کننده است.

به این ترتیب، قبل از اقدام به توقیف، باید مطمئن شد که ملک به نام بدهکار ثبت شده و هیچ گونه معارضه‌ای برای توقیف وجود ندارد.

این مراحل نشان‌دهنده اهمیت رعایت قوانین در فرآیند توقیف اموال است تا حقوق همه طرفین به درستی حفظ شود.

دادگاه صالح در اموال منقول و غیر منقول

یکی از مهم‌ترین موارد در شمار تفاوت اموال منقول و غیر منقول نحوه تعیین دادگاه صالح است.

تعیین دادگاه صالح یکی از مراحل کلیدی در فرآیند دادرسی است که می‌تواند تأثیر زیادی بر نتیجه نهایی پرونده داشته باشد.

در خصوص دعاوی مربوط به اموال منقول، قانون‌گذار با توجه به اصل سهولت دسترسی به عدالت، خواهان را ملزم کرده است که دعوای خود را در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه کند.

این امر به خواهان این امکان را می‌دهد که در نزدیک‌ترین مکان به محل زندگی خود به حق و حقوق خود رسیدگی کند.

از سوی دیگر، در مورد اموال غیرمنقول، شرایط متفاوت است.

خواهان موظف است دعوای خود را در محل وقوع مال مطرح کند.

باید گفت این رویکرد به نوعی تضمین‌کننده این است که دعاوی مرتبط با املاک و مستغلات در محل واقعی وقوع آن‌ها مورد رسیدگی قرار گیرد.

این امر می‌تواند به کاهش بروز مسائل و اختلافات ناشی از عدم آگاهی یا سوءتفاهم در خصوص محل صلاحیت دادگاه‌ها کمک کند.

احکام تصرف و تملک

بارزترین تفاوت اموال منقول و غیر منقول در نحوه تصرف و تملک است.

بر اساس ماده ۸ قانون مدنی، تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع بیگانه با محدودیت‌هایی مواجه است.

این اموال از هر جهت تابع قوانین ایران خواهند بود.

در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی و خرید و فروش املاک این موضوع  اهمیت ویژه‌ای دارد.

از سوی دیگر، تصرف عدوانی به معنای تصرف غیرقانونی در اموال، به دو شکل برای اموال منقول و غیرمنقول تعریف می‌شود.

در این راستا، احکام قانونی مربوط به تصرف عدوانی برای هر کدام متفاوت است.

بر اساس نوع ملک، روش‌های حقوقی مختلفی برای احقاق حقوق مالک وجود دارد.

در نهایت، درک دقیق این مفاهیم و قوانین مرتبط، برای حفظ حقوق مالکیت و جلوگیری از تضییع آن‌ها ضروری است.

جمع بندی

در این مطلب تفاوت اموال منقول و غیر منقول را بررسی کردیم.

تفاوت‌های اساسی بین مال منقول و غیر منقول در زمینه‌های مختلف حقوقی به وضوح نمایان است.

یکی از این تفاوت‌ها مربوط به دادگاه صالح برای طرح دعوی است.

در مورد اموال منقول، دادگاه صالح، دادگاه محل اقامت خوانده است.

به عبارت دیگر، اگر خواهان در سبزوار ساکن باشد و خوانده در نیشابور، خواهان باید دعوی خود را در دادگاه نیشابور مطرح کند.

این در حالی است که برای اموال غیر منقول، دادگاه صالح، دادگاه محل وقوع مال است.

به عنوان مثال، اگر مالی غیر منقول مانند خانه در بیرجند واقع باشد، دعوی باید در دادگاه بیرجند اقامه شود.

همچنین، تفاوت دیگری که در این دو نوع مال وجود دارد، نحوه توقیف آن‌هاست.

توقیف اموال منقول به راحتی و با جابه‌جایی انجام می‌شود، اما توقیف اموال غیر منقول نیازمند مراحل خاصی است و به وضعیت ثبتی آن‌ها بستگی دارد.

علاوه بر این، هزینه دادرسی نیز در این دو نوع مال متفاوت است.

در اموال منقول، هزینه بر اساس ارزش مالی آن‌ها تعیین می‌شود، در حالی که در اموال غیر منقول، هزینه دادرسی بر اساس ارزش معاملاتی املاک در منطقه مشخص می‌شود.

این تفاوت‌ها نشان‌دهنده پیچیدگی‌های حقوقی موجود در ارتباط با اموال منقول و غیر منقول است.

اگر در خصوص قراردادهای ملکی یا نحوه توقیف اموال منقول و غیرمنقول ابهاماتی برای شما وجود دارد پیشنهاد می‌کنیم همواره با مشاورین موسسه دادفروز در ارتباط باشید تا ضمن دریافت مشاوره حقوقی ابهامات شما را نیز برطرف سازند.