آیا چک ضمانت را می توان برگشت زد؟

برگشت زدن چک ضمانت چگونه است؟ در امور بانکی برگشت زدن چک ضمانت امروزه به یکی از دغدغه‌های مهم مردم بدل گردیده است.

زیرا در متن بسیاری از چک‌ها ذکر می‌شود که این چک، به دلیل ضمانت اجرای فلان معامله داده شده است.

تنها در صورت عدم اجرای تعهد قابلیت وصول آن وجود دارد.

برای مثال ممکن است مستأجر برای تضمین خروج از ملک در موعد مقرر که نوعی تعهد محسوب می‌شود، با صدور چک تضمینی، خاطر موجر خویش را از تخلیه به موقع مطمئن سازد.

در این صورت وی به محض تخلف مستاجر از این تکلیف، می‌تواند با وصول مبلغ چک خسارات خود را جبران کند یا مستأجر را برای اجرای تعهد خویش الزام نماید.

برگشت زدن چک ضمانت اصولاً بر اساس قانون صدور چک ممکن است.

لیکن این نوع از چک‌ها، یعنی چک تضمینی ممکن است از برخی مزایای چک عادی برخوردار نباشند.

با توجه به دعاوی تجاری در این مطلب چک ضمانت را بررسی کرده و سپس به تفصیل، بحث برگشت زدن چک ضمانت را تحلیل می‌نماییم.

چک ضمانت چیست؟

در بسیاری از قراردادها، تعهداتی فرای تعهدات ناشی از خود معامله بر عهده طرفین قرار می‌گیرد.

حال ذی‌نفع انجام تعهد، اصولاً نمی‌تواند به ظاهر و قول طرف دیگر در این رابطه اعتماد کاملی داشته باشد.

در این صورت ذی‌نفع از طرف دیگر تقاضای معرفی مالی به عنوان وثیقه را می‌نماید.

در حالت دیگری از ا‌و می‌خواهد که ضامن معتبری، معمولا از میان تجار و اشخاص متمکن، برای ضمانت نزد وی بیاورد یا چک ضمانتی برای اجرای تعهد به وی تسلیم نماید.

ذی‌نفع انجام قرارداد و تعهد، پس از تسلیم چک ضمانت، می‌تواند طرف دیگر را با برگشت زدن چک ضمانت تهدید کند تا او به سرعت تمامی مبلغ چک و خسارات را تسویه نماید.

البته همانطور که می‌دانیم، تهدید متعهد با استفاده از ادعای برگشت زدن چک ضمانت، مشمول عنوان جرم تهدید نمی‌شود.

زیرا برای وقوع جرم تهدید لازم است مجرم، دیگری را با امر غیرمجاز تهدید و اخافه نماید.

در حالی که تهدید با برگشت زدن چک ضمانت، یکی از حقوق قانونی دارنده چک می‌باشد و جرم محسوب نمی‌شود.

باید به این نکته در نهایت نیز توجه داشته باشیم که نباید موضوع چک ضمانت و برگشت زدن چک ضمانت را با چک تضمینی و وصول مبلغ چک تضمینی اشتباه بگیریم.

تفاوت چک ضمانت با چک تضمین شده چیست؟

بر اساس قانون صدور چک، یکی از انواع چک، چک تضمینی می‌باشد.

این چک، چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط بانک تضمین می شود.

به عقیده دکتر اسکینی، تضمینی دانستن این چک صحیح نیست.

زیرا بانک ضامن پرداخت آن نیست.

در واقع، خود بانک است که به نفع طرف دیگر چکی صادر می‌کند.

از طرف دیگر باید تفاوت چک ضمانت و برگشت زدن چک ضمانت را با چک تضمین‌شده بانک ملی و شیوه وصول آن نیز در ذهن داشته باشیم.

قانون چک های تضمین شده در سال ۱۳۳۷ تصویب شده است.

این چک در حقیقت مختص بانک ملی است.

صادر کننده آن مشتری بانک می‌باشد و بانک آن را تضمین می‌نماید.

در حقیقت بانک ملی با این تضمین، محل یا موجودی چک نزد بانک ملی را به دارنده آن اختصاص می‌دهد و نمی‌تواند بعد از آن مبلغ مذکور را در اختیار صاحب حساب بگذارد.

صادر کننده و پشت نویسان حق ندارند پرداخت وجه چک تضمین شده را منع کنند یا تقاضای مسدود کردن آن را نمایند.

در نهایت لازم است به این نکته اشاره کنیم که اگر ذی‌نفع تعهد، بخواهد از دردسرهای مربوط به برگشت زدن چک ضمانت و هزینه کردن برای وصول آن جلوگیری کند، بهترین راه این است که از متعهد بخواهد تا برای تضمین انجام تعهد، چک تایید شده صادر نماید.

چک تضمین شده چیست؟

باید گفت چک تایید شده، چکی است که اشخاص به عهده بانک‌ها به حساب جاری خود صادر و توسط بانک، پرداخت وجه آن تأیید می‌شود.

همچنین چک تضمین شده بانک ملی نیز نوعی چک تایید شده محسوب می‌شود ولی مقررات چک تضمین شده بانک ملی در چک تایید شده قابل اعمال نیست.

چک تایید شده جهت تایید به بانک ارائه می شود.

در صورتی که بانک این چک را تایید کند، دارنده به اندازه مبلغ چک از بانک طلبکار می‌باشد.

همچنین امکان تصرف صادرکننده در حساب وجود ندارد.

علاوه بر آن محل چک به دارنده اختصاص پیدا می‌کند یا به عبارتی مبلغ چک در حساب متعهد توقیف می‌شود.

برگشت زدن چک ضمانت در چه زمانی ممکن است؟

اصولاً هرگاه شخص نتواند مبلغ ذکر شده در صدر چک را از بانک مطالبه کند، در اصطلاح متعارف گفته می‌شود که چک برگشت خورده است.

موارد زیر از مهم‌ترین مصادیق برگشت زدن چک ضمانت توسط ذی‌نفع هستند.

صدور چک بلامحل

یعنی صاحب حساب چکی صادر نماید که تمام یا قسمتی از وجه آن در بانک موجود نباشد.

مثلاً اگر مستاجر چک صادر کند که از ابتدا تا تاریخ وصول، مبلغی در حسابش برای پرداخت آن موجود نباشد او چک بلامحل صادر کرده است.

سپس موجر فرایند برگشت زدن چک را در بانک دنبال می‌کند.

برداشت وجه از حساب بعد از تاریخ سررسید

طبق قانون صدور چک امکان صدور چک وعده‌دار وجود دارد و ممکن است صادرکننده قبل از موعد، حساب خود را از وجه خالی نماید.

دستور عدم پرداخت چک ضمانت به بانک

مانند آن که صادرکننده چک ضمانت، طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک، دستور خلاف واقع به بانک دهد.

مثلاً مستأجری به دروغ ادعا کند چک ضمانتی به سرقت رفته است.

البته در این حالت شخص به مجازات مندرج ماده ۷ محکوم می‌شود.

آیا چک ضمانت قابل تعقیب کیفری است؟

با وجود اینکه برگشت زدن چک ضمانت، یکی از حقوق مسلم دارنده چک می‌باشد، اما قانونگذار در مواردی ضمانت اجرای کیفری چک را غیر قابل اعمال نموده است.

بر همین اساس ماده ۱۳ قانون صدور چک، مقرر نموده که چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک، بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است، این چک قابل شکایت کیفری نمی‌باشد.

این امر مسقط حق برگشت زدن چک ضمانت توسط صاحب آن نمی‌باشد.

همچنین بر اساس همین قانون، اگر در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین عقد قرض، مثلاً برای پرداخت مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان قرض گرفته شده، صادر شده است نیز دارنده نمی‌تواند از متعهد چک شکایت کیفری کند.

دادگاه حقوقی صالح برای برگشت زدن چک ضمانت

اگر مبلغ چک تا ۲۰ میلیون تومان باشد برای طرح دعوا باید به شورای حل اختلاف مراجعه نمود.

در صورتی که بالای ۲۰ میلیون تومان باشد باید به دادگاه دادخواست تقدیم نمود.

طبق رای وحدت رویه شماره ۱۸۸ مورخ ۱۳۸۵/۳/۲۳ دارنده چک می‌تواند به اختیار خود به دادگاه محل صدور چک ضمانت، دادگاه محل انجام تعهد یا با عنایت به قاعده عمومی صلاحیت نسبی به دادگاه محل اقامت خوانده برای طرح دعوا مراجعه نماید.

نتیجه‌گیری

در این مطلب دانستیم که چک ضمانت، چکی است که برای اطمینان خاطر ذی‌نفع از اجرای یک تعهد توسط متعهد صادر می‌شود.

برگشت زدن چک ضمانت حق ذی‌نفع است.

بر اساس قانون صدور چک، دارنده چک ضمانت حق شکایت کیفری از صادرکننده را از دست می‌دهد.

سوالات متداول

• چک ضمانت چیست؟

چکی که توسط متعهد، برای اطمینان خاطر طرف دیگر قرارداد از اجرای تعهد صادر می‌شود.

• آیا چک ضمانت را می‌توان برگشت زد؟

بله؛ یکی از حقوق دارنده چک ضمانت، برگشت زدن آن یا همان دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک می‌باشد.

• دادگاه صالح برای شکایت در مورد چک ضمانت کدام است؟

برای شکایت از صادرکننده چک ضمانت، می‌توان به محل اقامت وی، محل صدور سند چک و محل قرارگیری بانک پرداخت چک مراجعه نمود.

اگر در خصوص شیوه برگشت زدن چک ضمانت و تشریفات آن سوالی دارید، کارشناسان ما در دادفروز آماده راهنمایی شما بزرگواران هستند.