خلع ید مشاعی چیست؟ گاهی چند نفر به دلایلی مانند ارث یا قرارداد در یک مال شریک می‌شوند و مالکیت آن‌ها با یکدیگر تلاقی پیدا می‌کند. در چنین شرایطی، همه شرکا موظف هستند به حقوق یکدیگر احترام بگذارند و اصولاً نمی‌توانند به‌تنهایی از مال استفاده کنند؛ برای مثال، هیچ یک از شرکا حق ندارد بدون اجازه سایرین، از خودرو یا ملک مشاعی به‌صورت انحصاری بهره‌برداری کند.
اگر یکی از شرکا بدون کسب اجازه از دیگران اقدام به استفاده از مال مشاعی کند، سایر شرکا حق دارند دعوای خلع ید مشاعی علیه او مطرح کنند. در ادامه ابتدا با مفهوم مال مشاعی آشنا می‌شویم.
فهرست مطالب
مال مشاعی چیست؟
مال مشاعی به مالی گفته می‌شود که چند نفر به دلایلی مانند ارث یا قرارداد شراکت، در آن سهیم باشند و هر یک از شرکا حق تصرف در آن را تنها با موافقت دیگران داشته باشد.
برای مثال، وقتی یک خانه به چند وارث به ارث می‌رسد، آن‌ها مالک خانه مشاعی هستند و نمی‌توانند بدون رضایت سایر وراث، از آن به‌تنهایی استفاده یا آن را بفروشند. در چنین مواردی، شرکا می‌توانند اقدام به افراز کنند تا سهم هر یک به‌صورت قانونی مشخص شود.
دعوای خلع ید مشاعی چیست؟
دعوای خلع ید مشاعی از دعاوی ملک به دعوایی اطلاق می‌شود که در آن شرکایی که حقوق‌شان به واسطه استفاده غیرمجاز یکی از شرکا مورد تعدی قرار گرفته، علیه او اقامه می‌کنند. هدف از این دعوا، جلوگیری از استفاده شریک خاطی از ملک مشاعی و درخواست تخلیه او از ملک است. برای موفقیت در این دعوا، لازم است مالکیت همه شرکا بر مال مشاعی ثابت شود؛ برای مثال، نام همه آن‌ها باید در سند رسمی ملک ذکر شده باشد.
دعوای خلع ید مشاعی در کدام دادگاه مطرح می‌شود؟
طبق ماده ۱ قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب و ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مربوط به املاک غیرمنقول، باید در دادگاهی مطرح شود که ملک در حوزه آن قرار دارد، حتی اگر طرفین ساکن آن محل نباشند. بنابراین، دعوای خلع ید مشاعی باید در دادگاه عمومی محل وقوع ملک اقامه شود.
شرایط دعوای خلع ید مشاعی
برای موفقیت در طرح دعوای خلع ید مشاعی، برخی شرایط باید فراهم باشد:
۱. تصرف غیرمجاز توسط شریک دیگر
تصرف، به معنای سلطه و کنترل مادی بر یک مال است و ممکن است شخصی، خود یا از طریق فرد دیگری، در مال مشاعی تصرف کند. اگر این تصرف به‌گونه‌ای باشد که مالکیت سایر شرکا نادیده گرفته شود، تصرف غیرمجاز محسوب می‌شود. تصرف باید به صورتی باشد که به نظر برسد شخص متصرف، خود را مالک مطلق مال پنداشته است.
۲. عدم رضایت شرکا یا نبود دلیل قانونی
طبق قانون، دعوای خلع ید مشاعی تنها زمانی قابل طرح است که تصرف بدون رضایت سایر شرکا یا مجوز قانونی انجام شده باشد. همچنین، اصل بر این است که شریک متصرف رضایت یا مجوز قانونی را جلب نکرده است، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
۳. اثبات مالکیت بلامنازع
شرکایی که دعوای خلع ید مشاعی را مطرح می‌کنند، باید ابتدا مالکیت بلامنازع خود را اثبات کنند و سپس نسبت به طرح دعوا اقدام کنند.
تفاوت خلع ید مشاعی با تصرف عدوانی
طبق ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای تصرف عدوانی به ادعای شخصی اطلاق می‌شود که در گذشته متصرف ملکی بوده و اکنون شخص دیگری بدون رضایت او آن را تصرف کرده است. در این نوع دعوا، اثبات مالکیت اهمیت ندارد و تنها تصرفات سابق شخص خواهان مدنظر قرار می‌گیرد. همچنین در دعوای تصرف عدوانی، خواهان ادعا دارد که خوانده بدون رضایت او به تصرف ملک پرداخته، اما لزوماً به مالکیت خوانده اشاره نمی‌کند.
در مقابل، در دعوای خلع ید مشاعی، مالکیت شرکا نسبت به ملک باید قطعی باشد و خواهان باید ثابت کند که خوانده بدون رضایت او و سایر شرکا از ملک استفاده می‌کند.
تفاوت خلع ید مشاعی با تخلیه ید مشاعی
تفاوت مهم دیگری که باید به آن اشاره کنیم، تفاوت بین دعوای خلع ید مشاعی و تخلیه ید مشاعی است. در تخلیه ید مشاعی، خوانده به‌طور ضمنی می‌پذیرد که مالکیت به خواهان تعلق دارد و خواهان نیز تصرف قانونی خوانده را به رسمیت می‌شناسد؛ اما مدعی است که ادامه تصرف او برخلاف توافق یا قانون است و باید متوقف شود.
به عنوان مثال، در دعوای تخلیه ید، اگر مستاجر بر خلاف قرارداد، از ملک استفاده کند، مالک می‌تواند درخواست تخلیه را مطرح کند.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به بررسی مفهوم دعوای خلع ید مشاعی و خلع ید و تخلیه ملک پرداختیم و شرایط لازم برای طرح این دعوا از جمله اثبات مالکیت بلامنازع، عدم رضایت سایر شرکا و تصرف غیرقانونی را توضیح دادیم. همچنین تفاوت‌های این دعوا با دعاوی تصرف عدوانی و تخلیه ید مشاعی را شرح دادیم.
سوالات متداول
- خلع ید مشاعی چیست؟
خلع ید مشاعی به معنی طرح دعوا علیه شریکی است که بدون اجازه سایر شرکا از مال غیرمنقول استفاده می‌کند.
- شرایط دعوای خلع ید مشاعی چیست؟
شرایط این دعوا شامل اثبات مالکیت، تصرف بدون رضایت و بدون مجوز قانونی است.
- دعوای خلع ید مشاعی در کدام دادگاه مطرح می‌شود؟
این دعوا باید در دادگاه عمومی محل وقوع ملک طرح شود.
- چگونه از تفاوت‌های دعاوی مختلف مرتبط با خلع ید مطلع شویم؟
مشاوران حقوقی می‌توانند در تشریح قوانین و شرایط این دعاوی به شما کمک کنند تا بهترین تصمیم را برای حل مشکلات حقوقی خود بگیرید.
در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر، کارشناسان ما در دادافروز آماده ارائه مشاوره دقیق و رفع ابهامات شما هستند.
مشاوره و ارزیابی
بدون دیدگاه