شورای ملی رقابت چیست؟

شورای ملی رقابت چیست؟ به طور خیلی خلاصه می‌توان گفت که اگر یک نظام اقتصادی بنیان صحیح و درستی داشته باشد، به هیچ وجه انحصاری نمی‌شود.

همچنین در دست افراد و گروه خاصی قرار نمی‌گیرد و میان تجار و فعالان اقتصادی رقابت شکل گرفته تا حالت رقابتی غیر انحصاری داشته باشد.

همیشه در طول تاریخ از زمانی که تجارت به وجود آمده رقابت نیز وجود داشته است و رویه‌های ضدرقابتی محل رقابت و تجارت بوده‌اند.

در حوزه تجارت و اقتصاد یکی از عناصر ضروری در بروز رفتارهای اقتصادی رقابت فعالان این حوزه با یکدیگر است.

رقابت باعث افزایش کیفیت و ارائه کالاها با قیمت مناسب می‌شود.

تمامی دولت‌ها نیز به دنبال حصول بازار رقابتی در کشور خود هستند.

یکی از مهم‌ترین ابزارها برای رسیدن به این مهم قوانین رقابتی است.

البته وجود قوانین و مقررات رقابتی به تنهایی کافی نیست و باید مرجعی برای شناسایی اعمال ضد رقابتی و متخلفین وجود داشته باشد.

شورای ملی رقابت چیست؟

یکی از مراجع رسیدگی غیرقضایی و نهادی فراقوه‌ای، شورای ملی رقابت می‌باشد که از متخصصان رشته اقتصاد تشکیل شده است.

شورای ملی رقابت در حقوق ایران شورایی است که بر حقوق رقابت و عملکرد بنگاه‌های اقتصادی نظارت دارد.

این شورا از نظر برخی نهادی قضایی و از نظر برخی نهادی اداری می‌باشد.

در حقیقت این شورا نهادی است که به قانون گذاری در زمینه رقابت در بازار می‌پردازد.

همچنین به عنوان مرجع شکایات درباره تخلفات از مواد فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی یعنی تسهیل رقابت و منع انحصار عمل می‌کند.

از موارد دیگری که شورای ملی رقابت نسبت به آن به عنوان مرجع تصمیم‌گیری و به نوعی نهاد شبه قضایی عمل می‌کند، شکایات در راستای تأخیر و عدم صدور مجوز کسب و کار است که در ماده ۷ قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی صراحتا ذکر شده است.

به منظور تسهیل سرمایه‌گذاری در ایران، مراجع صدور مجوزهای کسب و کار موظف‌اند شرایط و فرآیند صدور یا تمدید مجوزهای کسب و کار را به نحوی ساده کنند که هر متقاضی مجوز کسب و کار در صورت ارائه مدارک مصرح در پایگاه اطلاع رسانی مجوزهای کسب و کار بتواند در حداقل زمان ممکن، مجوز مورد نظر خود را دریافت کند.

همچنین افراد می‌توانند در رابطه با موضوع ماده ۱۹ قانون بهبود مستمر محیط کسب و کار در شورای ملی رقابت شکایت انجام دهند.

نکته قابل توجهی که در رابطه با رسیدگی‌های شورای ملی رقابت وجود دارد این است که رسیدگی در شورا صرفا از طریق شکایت افراد حقیقی و حقوقی آغاز نمی‌شود.

بلکه خود شورای ملی رقابت نیز اگر متوجه وجود تخلفی در این زمینه‌ها باشد، پیگیری می‌کند.

حتی اگر شاکی، شکایت خود را پس بگیرد، اگر شورا تشخیص دهد می‌تواند پیگیری را ادامه دهد چون این امور جنبه عمومی دارند.

علت تشکیل شورای ملی رقابت

• محافظت از حقوق رقابت.
• قانون‌گذاری در حوزه رقابت.
• ایفای نقش شبه قضایی در موضوعات ضد رقابتی.
• برخورد با تخلفات مربوط به جریان رقابت در بازار.
• جلوگیری از تضییع حقوق مصرف کننده در اثر انحصار.

در ایران مقررات رقابت و رویه‌های ضد رقابتی برای نخستین بار در فصل نهم قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۲۲ قانون اساسی مصوب ۱۳۸۷ پیش بینی شد.

فصل نهم قانون مذکور در ماده ۵۳ شورای ملی رقابت ترکیب آن را مشخص کرده است.

قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ویژه در اصل ۴۴ نظام اقتصادی مختلط را با اولویت نظام دولتی و دستوری پذیرفت.

با روشن شدن عدم کارایی این نظام و وجود انحصار در بسیاری از بازارها نظام اقتصادی ایران در سالهای اخیر به ناچار تغییر و تحولات زیادی را پشت سرگذاشت.

به عنوان یکی از الزامات مقررات رقابت و منع انحصار را در قالب قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه و اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی به اجرا در آورده است.

مواد ۵۳ تا ۷۱ این قانون به شورای ملی رقابت به عنوان تنها مرجع رسیدگی به رویه‌های ضد رقابتی اختصاص دارد.

به منظور نیل به اهداف تسهیل رقابت و منع انحصار، شورای رقابت در راستای لایحه اجرایی سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی تشکیل شده است.

در ادامه قصد داریم به بررسی بیشتر شورای ملی رقابت و وظایف آن بپردازیم و لازم است تا حقوق رقابت را تعریف کنیم تا نحوه عملکرد این شورا واضح‌تر گردد.

حقوق رقابت چیست؟

حقوق رقابت، حقوقی است که از مصرف کنندگان در مقابل انحصار در بازار حمایت می‌کند.

یعنی یک فروشگاه، شرکت، کارخانه و به طور کلی یک بنگاه اقتصادی، به گونه‌ای بر بازار مسلط شود که برای مصرف کننده حق انتخاب باقی نگذارد و افراد مجبور باشند از یک کالا یا خدمات خاص استفاده کنند.

حقوق رقابت در پی ایجاد شرایطی است که تولیدکنندگان متعددی در موضوعات مختلف حضور داشته باشند و محدود و منحصر نشود.

همچنین به دنبال رقابتی که بین آنها به وجود می‌آید حقوق مصرف‌کننده تضمین شود و قیمت‌ها کاهش پیدا کند.

سطح کیفی کالاها و خدمات افزایش پیدا کند و به طور همه جانبه از حقوق مصرف‌کنندگان حمایت شود.

قانون‌گذار در قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی معنای رقابت را بیان کرده است.

حقوق رقابت مطابق بند ۱۱

بند ۱۱ ماده ۱ این قانون رقابت را تعریف می‌کند.

وضعیتی در بازار که در آن تعدادی تولیدکننده، خریدار و فروشنده مستقل برای تولید، خرید یا فروش کالا یا خدمت فعالیت می‌کنند، به طوری که هیچ یک از تولیدکنندگان، خریداران و فروشندگان قدرت تعیین قیمت را در بازار نداشته باشند یا برای ورود بنگاه‌ها به بازار یا خروج از آن محدودیتی وجود نداشته باشد.

حقوق رقابت طبق ماده ۱۲

همین طور بند ۱۲ ماده ۱ همین قانون انحصار را تعریف کرده است.

وضعیتی در بازار که سهم يك يا چند بنگاه یا شرکت تولیدکننده، خریدار و فروشنده از عرضه و تقاضا بازار به میزانی باشد که قدرت تعیین قیمت یا مقدار را در بازار داشته باشد.

یا ورود بنگاه‌های جدید به بازار یا خروج از آن با محدودیت مواجه باشد.

به عنوان مثال انحصار زمانی است که یک تولیدکننده کفش با تعدادی مغازه کفش فروشی قرارداد ببندد و در این قرارداد حق همکاری با دیگر تولیدکننده‌های مشابه را از آنها سلب کند.

این موضوع یکی از مواردی است که شورای ملی رقابت به آن رسیدگی می‌کند.

اعضای شورای رقابت

اعضای شورای ملی رقابت از متخصصان و صاحب نظران این زمینه هستند که ترکیب آنها به شرح زیر است.

• سه نماینده مجلس از بین اعضای کمیسیون‌های اقتصادی، برنامه و بودجه، محاسبات و صنایع و معادن، از هر کمیسیون یک نفر به انتخاب مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر.
• یک حقوقدان برجسته و آشنا به حقوق اقتصادی به حکم رئیس جمهور و پیشنهاد وزیر دادگستری.
• دو نفر از قضات دیوان عالی کشور به انتخاب و حكم رئيس قوه قضائيه.
• یک صاحب نظر در صنعت به حکم رئیس جمهور و پیشنهاد وزیر صنایع و معادن.
• دو صاحب نظر اقتصادی برجسته به پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و حکم رئیس جمهور.
• یک صاحب نظر در خدمات زیر بنایی به پیشنهاد رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و حکم رئیس جمهور.
• دو صاحب نظر در تجارت به پیشنهاد وزیر بازرگانی و حکم رئیس جمهور.
• یک نفر به انتخاب اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران.
• متخصص امور مالی به حکم رئيس جمهور و پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی.
• یک نفر به انتخاب اتاق تعاون مرکزی جمهوری اسلامی ایران.

وظایف شورای رقابت طبق مواد قانونی

مهم‌ترین وظیفه شورای ملی رقابت تشخیص رویه‌های ضد رقابتی و برخورد با خاطیان است.

حتى حقوق و امتیازات انحصاری ناشی از مالکیت فکری نباید موجب نقض رقابت شود.

در این راستا مواد ۵۱ و ۶۲ قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴ وظایفی بر عهده شورا قرار داده است.

چنان که ماده ۶۲ قانون مذکور بیان می‌کند شورای ملی رقابت تنها مرجع رسیدگی به رویه‌های ضد رقابتی می‌باشد.

این نهاد مکلف است تا رأساً یا بر اساس شکایت هر شخصی اعم از حقیقی یا حقوقی به بررسی و تحقیق در خصوص رویه‌های ضد رقابتی را آغاز نماید و در چهارچوب ماده ۶۱ در خصوص ضمانت اجراها و جریمه‌هایی است که ممکن است از طرف شورا برای خاطی اتخاذ شود تصمیم بگیرد.

اشخاص حقوقی مطرح‌کننده شکایت

• دادستان کل.
• دادستان محل دیوان محاسبات کشور.
• سازمان بازرسی کل کشور.
• تنظیم کننده‌های بخشی سازمان‌ها و نهادهای وابسته به دولت.
• تشکل‌های صنفی.
• انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و دیگر سازمانهای غیر دولتی.

طبق مواد ۳۷ و ۲۸ قانون اجرای سیاست‌های اصل ۴۴، هیچ شخص حقیقی و حقوقی حق ندارد تا سرمایه و سهام سایر شرکت‌ها و بنگاه‌ها را به نحوی که در رقابت اخلال ایجاد کند، تملک نماید.

مواردی در متن قانون ذکر شده است که در این موارد ادغام شرکت‌ها ممنوع می‌باشد و یکی از وظایف شورای ملی رقابت را آن دانسته است.

در صورتی که شرکت‌ها قصد ادغام داشته باشند و تردید کنند که آیا مشمول ممنوعیت‌های مواد ۴۷ و ۴۸ می‌شوند یا نه از شورا كسب تکلیف کنند و شورا موظف است تا ظرف یک ماه به آنها پاسخ دهد.

سایر وظایف شورای رقابت طبق مواد قانونی

• ارزیابی وضعیت و تعیین محدوده بازار کالاها و خدمات مرتبط با مواد ۴۴ تا ۴۸.
• تدوین و ابلاغ راهنمایی‌ها و دستور العمل‌های لازم به منظور اجرای این فصل و دستورالعمل‌های داخلی شورا.
• ارائه نظرات مشورتی به دولت برای تنظیم لوایح مورد نیاز.
• تصویب دستور العمل تنظیم قیمت، مقدار و شرایط دسترسی به بازار کالاها و خدمات انحصاری در هر مورد با رعایت مقررات مربوط.

نحوه طرح شکایت در شورای ملی رقابت

پس از اینکه با وظایف شورای رقابت آشنا شدیم باید به نحوه طرح شکایت در شورا بپردازیم.

در این خصوص باید گفت که شما باید برای آغاز شکایت باید به سایت مرکز ملی رقابت به آدرس الکترونیک www.nicc.gov.ir مراجعه و طبق راهنمایی‌های مندرج در سایت شکایت خود را ثبت کنید.

البته اگر قصد دارید تا لایحه تکمیلی توضیحی یا مدارکی را غیر از آنچه که در سایت ثبت کرده‌اید و برای آن کد رهگیری دریافت نموده‌اید ارائه دهید، باید مدارک را به آدرس شورا و مرکز ملی رقابت پست کنید چرا که حضورا مدرکی را دریافت نمی‌کنند.

آدرس شورا و مرکز ملی رقابت : شهرک غرب – خیابان ایوانک – خیابان زرافشان شمالی – ساختمان شماره ۷۵.

جمع بندی

حقوق رقابت به حمایت از حقوق مصرف کنندگان می‌پردازد.

در ایران شورای ملی رقابت به منظور جلوگیری از رویه انحصاری توسط بنگاه‌های اقتصادی و به منظور حمایت از حقوق مصرف کنندگان ایجاد شده است.

اعضای آن هم متخصصان و صاحب نظران در این زمینه هستند که غالبا توسط نهادهای مربوط به این حوزه انتخاب می‌شوند.

پرسش‌های متداول

• شورای رقابت چیست؟

شورای ملی رقابت یک شورای تنظیم کننده در بازار برای جلوگیری از انحصار است.

• اعضای شورای رقابت چگونه انتخاب می‌شوند؟

اعضای شورای ملی رقابت متخصصین اقتصادی هستند که اکثرا توسط نهادهای مربوط به این حوزه انتخاب می‌شوند.

• هدف شورای رقابت چیست؟

شورای ملی رقابت در پی جلوگیری از به وجود آمدن انحصار و جریان داشتن رقابت برای حفظ حقوق مصرف کننده است.

به منظور دریافت مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص نحوه طرح شکایت در شورای ملی رقابت می‌توانید با مشاورین موسسه دادفروز در ارتباط باشید.