قانون جوانی جمعیت چیست؟

قانون جوانی جمعیت چیست؟ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت بر اساس اصل هشتاد و پنجم قانون اساسی، در یک کمیسیون مشترک بررسی شد و پس از موافقت مجلس با اجرای آزمایشی آن به مدت ۷ سال، در دهم آبان ۱۴۰۰ به تایید شورای نگهبان رسید.

قانون جوانی جمعیت چیست؟

بر اساس ماده نخستین قانون ستاد ملی جمعیت به ریاست رئیس جمهور تشکیل می شود که در مجموع ۲۴ عضو دارد.

اعضای ستاد ملی جمعیت چه کسانی هستند؟

• دبیر ستاد.
• وزرای بهداشت کشور، درمان و آموزش پزشکی، علوم، تحقیقات و فناوری، ورزش و جوانان، راه و شهرسازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اطلاعات، امور اقتصادی و دارایی، فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و ارتباط و فناوری اطلاعات.
• روسای سازمان‌های صدا و سیما، برنامه و بودجه کشور، تبلیغات اسلامی و پزشکی قانونی کشور.
• معاون امور زنان و خانواده.
• ریاست جمهوری یا دستگاه مرتبط.
• مدیر حوزه‌های علمیه.
• دادستان کل کشور.
• رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده.
• شورای عالی انقلاب فرهنگی.
• دو نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان ناظر.
• رئیس ستاد کل نیروهای مسلح.
• رئیس سازمان بسیج مستضعفین.

ستاد ملی جمعیت چه وظایفی دارد؟

در پاسخ به این پرسش که قانون جوانی جمعیت چیست؟ ابتدا باید خاطر نشان کرد که برای ستاد ملی جمعیت ۱۲ وظیفه تعیین شده که از جمله وظایف، تهیه یک برنامه عملکرد و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مرتبط با موضوع جوانی جمعیت و خانواده و نظارت بر نقش آنها است.

سایر وظایف ستاد ملی جمعیت

• تدوین شاخص‌های ارزیابی.
• سنجش اقدامات اثربخش و رشد ازدواج و فرزند آوری به تفکیک بخش‌های خانواده، رسانه، سازمان‌های مردم نهاد و دستگاه اجرایی، شرکتها و موسسات خصوصی مدیران و نخبگان.
• اهدای سالانه جایزه ملی جوانی جمعیت.
• پایش زمانی و مکانی مستمر تغییرات جمعیتی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی با مشارکت مرکز آمار ایران.
• پایش جامعه وضعیت سقط جنین در کشور بر اساس جمع بندی گزارش دستگاه‌های ذی ربط.
• پژوهش‌های مرتبط.

در این قانون همه وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های زیر مجموعه دولت موظف شده‌اند تا دستور العمل‌ها، برنامه‌ها و منشورهای مرتبط با خانواده، فرزند آوری و جمعیت را در چهارچوب مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی تهیه کنند و در زمان مقرر ارائه دهند.

اعطای زمین و واحد مسکونی به خانواده‌ها

قانون جوانی جمعیت چیست؟ وزارت راه و شهرسازی هم در سومین ماده مکلف شده تا امکان استفاده مجدد از امکانات دولتی مربوط به تامین مسکن خانوار را برای خانواده‌ها پس از تولد فرزند سوم و بیشتر فراهم کند.

در نتیجه این خانواده‌ها می‌توانند تنها برای بار دوم از کلیه امکانات دولتی بهره مند شوند.

ماده چهارم به تسهیلات مسکن خانواده‌ها پرداخته و بر اساس آن، دولت مکلف است یک قطعه زمین واحد مسکونی حداکثر به میزان ۲۰۰ متر مربع را منطبق با ضوابط و حد نصاب طرح‌ها و ضوابط روستایی و شهری به صورت مشترک و برابر به پدر و مادر اعطا کند.

البته، این موضوع برای ساکنان روستاها و شهرهای کمتر از ۵۰۰ هزار نفر و پس از تولد فرزند سوم و بیشتر است.

و در همان محل، بر مبنای هزینه آماده سازی فقط برای یکبار انجام می‌شود.

به علاوه، اعطای این تسهیلات به صورت فروش اقساطی با دو سال تنفس و هشت سال اقساط است

و سند مالکیت پس از پرداخت آخرین قسط حداکثر تا یکماه به مالکان داده خواهد شد.

مجلس در تبصره‌های این ماده، شرط اعطای تسهیلات برای شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر را هم بیان کرده و ساکنان این شهرها، به اعلام ظرفیت از سوی دولت وابسته دانسته و توضیحاتی درباره آن داده است.

وزارت راه و شهرسازی مکلف شده تا ۳ ماه پس از لازم الاجرا شدن قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، آیین نامه خود را با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تهیه کند و در هیئت وزیران تصویب شود.

در این قانون دستگاه‌های اجرایی موظف شدند تا به صورت مشروط برای تامین و ارتقا کیفیت مسکن، تخفیف‌هایی برای خانواده‌های دارای فرزند اعمال کنند.

برای مثال خانواده‌های دارای ۳ فرزند زیر بیست سال، هزینه پایان کار و عوارض ساخت و ساز، کلیه هزینه‌های تخصیص شبکه و انشعابات و هزینه‌های خدمات نظام مهندسی را با ۵۰ درصد تخفیف پرداخت می‌کنند.

که دولت، تمام تخفیف‌های مربوط به پروانه ساختمانی را از محل منابع عمومی خود در بودجه های سالانه باید پیش بینی کند.

دانشجوهای متاهل چه تسهیلاتی دریافت می‌کنند؟

قانون جوانی جمعیت چیست؟ بخشی از قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، تسهیلاتی برای دانشجویان متاهل در نظر گرفته تا همه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی برای احداث یا تکمیل، تامین و تجهیز خوابگاه‌های متاهلان اقدام کنند.

برای این بند از قانون، به دولت اجازه داده شده تا سالانه و بر اساس قانون بودجه، تا ۵ سال بیست هزار میلیارد ریال اوراق مالی-اسلامی منتشر کند.

البته دستگاه‌ها و نهادهایی مانند دانشگاه‌های غیردولتی، حوزه‌های علمیه و سازمان اوقاف و امور خیریه هم در این ماده برای تامین خوابگاه متاهلان ماموریت‌هایی دارند.

صندوق‌های رفاه دانشجویی و مراکز مدیریت حوزه‌های علمیه با اجرایی شدن این قانون برای دانشجویان طلاب متاهل بدون مسکن با شرط ارائه اجاره نامه دارای شناسه رهگیری از مشاوران املاک، باید به صورت مشروط ودیعه مسکن (قرض الحسنه ضمن اجاره) پرداخت کنند.

از اعطای وام تا ورود فرزندان به بورس

قانون جوانی جمعیت چیست؟ نهمین ماده این قانون بانک مرکزی را مکلف کرده تا از طریق بانک‌ها و موسسات اعتباری، تسهیلات مسکن را که از آنها نام برده است، با هدف تشویق به فرزند آوری ارائه کند.

در ماده دهم، بانک مرکزی باید برای متولدین سال ۱۴۰۰ به بعد، از طریق همین بانک‌ها و موسسات اعتباری و از محل پس انداز و جاری قرض الحسنه نظام بانکی و حذف تسهیلات قرض الحسنه ازدواج متقاضیان بالای ۵۰ سال سن، تسهیلات قرض الحسنه تولد فرزند را پرداخت کند.

تسهیلات تولد فرزند نخست ۱۰ میلیون تومان، فرزند دوم ۲۰ میلیون تومان، فرزند سوم ۳۰ میلیون تومان، فرزند چهارم ۴۰ میلیون تومان و برای فرزند پنجم و بالاتر از ۵۰ میلیون تومان است.

که این تسهیلات بدون الزام به سپرده گذاری مشمولان با شش ماه دوره تنفس است.

دوره بازپرداخت تسهیلات یاد شده سه تا هفت سال و با اخذ یک ضامن معتبر و سفته تعیین می‌شود.

متقاضیان حداکثر تا دو سال پس از تولد فرزندشان، می‌توانند درخواست وام را ثبت کنند.

البته قانون یاد آور شده است که برای دوقلوها و چندقلوها به ازای هر فرزند یک وام می‌گیرد.

ماده یازدهم پای بورس را هم وسط کشیده و دولت را موظف کرده تا برای هر فرزند از ابتدای سال ۱۴۰۰، ده میلیون تومان تا سقف سالانه هزار میلیارد تومان برای خرید واحدهای صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس بنام فرزند با یک ساز و کار اختصاص دهد.

همچنین هرسال به میزان نرخ تورم سالانه که مرکز آمار ایران اعلام می‌کند، به مبلغ بیان شده، اضافه خواهد شد.

مادران با تولد فرزند دوم صاحب خودرو می‌شوند؟

شرکت‌های خودروسازی داخلی هم در پاسخ و حمایت از این موضوع که قانون جوانی جمعیت چیست موظف شدند که یک خودروی ایرانی به قیمت کارخانه تحویل دهند.

این خودرو به انتخاب و بنام مادر است و پس از تولد فرزند دوم به بعد در هر نوبت ثبت نام برای یکبار تحویل داده می‌شود.

در هر نوبت ثبت نام ۵۰ درصد خودروها مشمول این ماده خواهند شد.

اگر تعداد متقاضیان بیش از ۵۰ درصد باشد، مادرانی که تا دو سال قبل از آن خودرو دریافت نکرده باشند، اولویت پیدا می‌کنند.

از ۳ برابر شدن یارانه تا جذب نیروهای متاهل در دستگاه‌ها

سیزدهمین ماده، سازمان هدفمندی یارانه‌ها را مکلف کرده تا از محل درآمدهای ناشی از حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی، یارانه فرزندان خانواده‌های دهک‌های اول تا چهارم دارای حداقل سه فرزند را که شاغل نباشند، به صورت مشروط و بر اساس قانون برنامه ششم توسعه تا ۳ برابر افزایش دهند.

دستگاه‌های نامبرده در قانون برای بکارگیری، جذب و استخدام نیروی جدید به ازای تاهل و داشتن هر فرزند، باید یک تا حداکثر ۵ سال به سقف محدوده سنی اضافه کنند.

از سوی دیگر، به ازای تاهل و هر فرزند، دو درصد و مجموعا حداکثر تا ۱۰ درصد به امتیاز هر فرد اضافه خواهد شد.

تسهیلات مرخصی زایمان در قانون جوانی جمعیت چیست؟

ماده ۱۷ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت شرایط مرخصی زایمان را تشریح کرده است.

مدت مرخصی زایمان با پرداخت تمام حقوق و فوق العاده‌های مرتبط به ۹ ماه افزایش می‌یابد.

و در صورت خواست مادر، تا دو ماه از این مرخصی در ماه‌های پایانی بارداری قابل استفاده خواهد بود.

که این مرخصی، برای تولد دوقلوها و چندقلوها ۱۲ ماهه است.

این قانون در ماده‌های بعد خود به تسهیلات و مسائلی به شرح ذیل پرداخته است.

• غربالگری.
• افزایش ظرفیت پذیرش دستیار در رشته تخصصی ناباروری.
• ارائه درمان‌های همزمان طب سنتی ایران به زوجین نابارور.
• شرایط اعطای مجوز مراکز فعال انتخاب همسر.
• شرایط تکریم مادران شاغل و باردار.
• تسهیلات خدمات حمل و نقل.
• هزینه استفاده از خدمات مراکز فرهنگی، ورزشی، تفریحی شهرداری‌ها.

بر اساس ماده ۱۷ قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده

ماده ۱۷ قانون جوانی جمعیت چیست؟ نوبت کاری شب برای مادران شاغل باردار و همچنین مادران دارای فرزند شیرخوار تا دو سال و پدران تا یک ماهگی نوزاد، در مشاغل و فعالیت‌هایی که نیازمند نوبت کاری شب می‌باشند، اختیاری است.

اعطای دور کاری به درخواست مادران باردار، حداقل به مدت چهارماه در دوران بارداری در مشاغلی که امکان دورکاری در آنها فراهم است، الزامی است.

مادران شاغلی که از زمان لازم الاجرا شدن این قانون فرزند یا فرزندانی به دنیا خواهند آورد به ازای هر فرزند، می‌توانند از یکسال کاهش در سن بازنشستگی برخوردار شوند.

برای فرزند سوم و بیشتر میزان کاهش یک و نیم سال به ازای هر فرزند خواهد بود.

حداقل سن بازنشستگی مشمولین این بند، برای مادران دارای یک فرزند چهل و دو سال، دارای دو فرزند چهل و یکسال و برای سه فرزند و بیشتر چهل سال با بیست سال سابقه بیمه است.

برقراری مستمری یا حقوق بازنشستگی متناسب با سنوات پرداخت حق بیمه در زمان اشتغال می‌باشد.

در مواردی که مرخصی زایمان موجب اخلال در کار بخش خصوصی گردد، پس از تایید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هزینه تحمیل شده توسط دولت جبران خواهد شد.

رویکرد قهری به فرزند آوری، گنجاندن مسائل غیر مرتبط، تبعیض و ظلم علیه محرومین و غیر کارمندان، بار مالی فراوان و بی توجهی به موانع اصلی از جمله ایرادات بنیادین قانون فعلی است.

به عنوان مقدمه لازم به ذکر است که معضل اصلی، طرز تفکر اعضای کمیسیون ویژه جمعیت است.

اعضای این کمیسیون بخاطر نداشتن درک درستی از مسئله، راهبرد غلطی برای افزایش جمعیت انتخاب کرده‌اند.

راهبرد اتخاذ شده به بیان ساده فرزند آوری به هر قیمتی و از هر مسیری است.

این رویکرد باعث شده همزمان هم پیچیدگی مسئله دیده نشود.

در نتیجه ایده‌ها ساده انگارانه باشند و مسائل بی ربط اما مناقشه برانگیزی وارد قانون شود که اثری بر مسئله جمعیت ندارد و در نتیجه حاشیه سازی و تقابل شکل بگیرد.

هم مسائل مهم بطور کافی و دقیق مورد توجه قرار نگیرد و هم در نهایت بدلیل تعدد بالا و غیر هدفمند بودن تدابیر، تامین منابع مالی غیرممکن شود.

دخالت قهری در موضوعات بی ربط به جمعیت

دخالت قهری در قانون جوانی جمعیت چیست؟ مسائلی مثل بالا بودن نرخ سزارین، یا خطای بالای برنامه فعلی غربالگری، یا مشکوک بودن بعضی موارد سقط درمانی به جهت شرعی، هرچند مسائل مهمی هستند اما جای بررسی و بحث درمورد آنها در حین تدوین لایحه‌ای با هدف تسهیل فرزند آوری و ازدواج نیست.

اگر سزارین غیر ضروری خوب نیست، دلایل پزشکی مهمی برای آن وجود دارد.

اینکه بعضی فکر می‌کنند چون اگر کسی دو بار با سزارین فرزند دار شد دیگر امکان بارداری مجدد ندارد، پس سزارین را محدود کنیم تا فرزند آوری افزایش پیدا کند، حقیقتا نگاه بسیار غلطی است.

یا اگر شیوه غربالگری اشتباه است، دلایل تخصصی مشخصی دارد و عوارض آن نیز تلف شدن جنین های سالم و بیگناه است.

نه اینکه غربالگری حذف شود به امید اینکه ده، بیست هزار عدد به موالید اضافه شود.

برای توضیح این رویکرد جبری مثال‌هایی می توان زد.

مثلا درمورد سزارین پرداخت بیمه برای مواردی که سزارین به خواست مادر انجام می شود در این قانون ممنوع شده است.

در شرایطی که ۴۰ تا ۵۰ درصد موالید کشور با سزارین متولد می شوند، اعمال ناگهانی چنین قاعده ای چه اثری خواهد گذاشت؟

یک مادر شاید بخواهد یک یا دو فرزند بیاورد و حق بیمه‌اش را هم می پردازد تا زایمان به شیوه دلخواهش باشد.

اگر با انواع و اقسام کار فرهنگی و آموزشی و مشاوره پزشکی و … نظرش عوض نشد، امکان اجبار او نیست.

گذاشتن چنین محدودیت‌های تیزی باعث می‌شود بعضی مادران در اصل باردار شدن نیز مردد شوند.

یا درمورد غربالگری می‌بایست تمهیدی صورت می‌گرفت تا خانواده‌های پر ریسک حتما مورد غربالگری قرار بگیرند.

و مراحل تکمیلی غربالگری نیز تحت پوشش بیمه قرار بگیرد تا غربالگری صحیح در کشور اجرایی شود.

چنین تدابیری نشده اما در عوض برای سخت‌تر کردن و محدود کردن غربالگری و رفع مسئولیت از پزشکی که دستور به غربالگری لازم نمی‌دهد تمهیدات زیادی دیده شده است.

تبعیض به نفع کارمندان

حدود یک چهارم تشویق‌ها و امتیازاتی که برای فرزند آوری و ازدواج در این قانون درنظر گرفته شده صرفا برای کارمندان نوشته شده است.

دو برابر شدن زمان استفاده از منزل سازمانی (از پنج سال به ده سال)، افزایش حق اولاد و حق عائله مندی (هر سال ۱۰۰ درصد و ۵۰ درصد افزایش تا پنج سال)، مرخصی زایمان‌های طولانی و قطعی، اولویت استخدامی و کاهش سن بازنشستگی از جمله این امتیازات است.

طبیعتا ارزش ده سال در اختیار داشتن یک منزل مسکونی سازمانی، دو برابر شدن هر ساله حق عائله مندی و کاهش یکسال سنوات بازنشستگی به ازای هر فرزند ارزش مالی بسیاری دارد.

که معلوم نیست چرا باید میان کارمند و غیر کارمند در برخورداری از آنها تفاوت باشد.

مخصوصا که کارمندان از هیچکدام از امتیازاتی که برای همه مردم فرض شده مستثنی نشده‌اند. (مگر در یک مورد در ماده ۱۳ که آن هم کاملا غیر موثر است)

تبعیض شدید در بهره مندی از مرخصی زایمان اما مهمترین این تبعیض‌ها است.

قانونگذار به جای تمهید شرایطی برای بهره مندی همه زنان شاغل، شاغلین خارج از دولت را رها کرده تا با کارفرما گلاویز باشند و شکایت نزد وزارت رفاه ببرند.

اما درمورد کارمندان دولت به راحتی و کاملا روشن امکان استفاده از مزایای مرخصی طولانی وجود دارد.

مرجع شکایت نیز دیوان عدالت اداری است.

ظلم در حق محرومان و رواج فرزند آوری ناخواسته

در خصوص این موضوع که قانون جوانی جمعیت چیست نیز می‌توان گفت به دلیل ممنوعیت عرضه رایگان یا یارانه‌ای اقلام پیشگیری از بارداری در شبکه بهداشت، خانواده های محروم‌تر، عمدتا ساکن حاشیه شهرها یا روستاها و عشایر، در دسترسی به این اقلام دچار مشکل خواهند شد.

و این مسئله منجر به افزایش فرزندان ناخواسته شده و فقر را تعمیق می‌کند.

گویا قانونگذار با ممنوعیت ارائه این اقلام بدنبال افزایش فرزند آوری ناخواسته در این قشر است.

باتوجه به اینکه برای استفاده از بسیاری از این امتیازات اصلی ارائه شده در این قانون از قبیل دریافت زمین، دریافت بدون نوبت خودرو و تسهیلات مسکن لازم است حداقلی از بهره مندی و یا توان پرداخت اقساط وجود داشته باشد.

فلذا خانواده‌های محروم از آن بی بهره خواهند ماند.

بلعکس، هیچ تدبیری برای عدم استفاده ثروتمندان از این امتیازات صورت نگرفته است.

برخی امتیازات نقد مانند افزایش یارانه برای فرزندان خانواده‌های سه فرزند به بالای دهک یک تا چهار یا دریافت وام قرض الحسنه ممکن است باعث شود خانواده‌های محروم به سمت فرزند آوری برای استفاده کوتاه مدت معیشتی حرکت کنند.

اما باتوجه به عدم کفایت این منابع برای تربیت و رشد فرزند، بعدتر به مشکلات بیشتری بخورند و فقر تعمیق شود.

بار مالی فراوان قانون جوانی جمعیت چیست؟

خط به خط این قانون مملو از امتیازات، مشوقات و تکالیفی است که هرکدام بار مالی فراوانی برای اجرای خود می‌خواهند.

برآورد دقیقی از هزینه اجرای این قانون در دسترس نیست.

اما برخی محاسبات برآورد تا صد هزار میلیارد تومان نیز می‌دهند.

با این وجود در ماده ۷۲ این قانون، منابع مالی اجرای آن از محل‌هایی پیش بینی شده است که هم اکنون برای مصارف دیگری مورد استفاده هستند.

چنین شرایطی باعث می‌شود یا طرح اجرایی نشود یا بخش‌های دلخواهی از آن اجرا شود.

که در این صورت به بخشی از جامعه که به هر دلیل دسترسی نزدیکی به دولت ندارند (مانند غیر کارمندان) ظلم مضاعفی روا شود.

تبعیض علیه خانواده‌های پر جمعیت کنونی

در بندهای متععدی از قانون، امتیازات و مشوق‌هایی صرفا برای به دنیا آوردن فرزندان جدید پیش بینی شده است.

و برای کسانیکه قبل از نهایی شدن این قانون ۳ فرزند و بیشتر به دنیا آورده باشند، ولو به اینکه هر سه فرزند در سن وابستگی باشند، از داشتن این امتیازات محروم شده‌اند.

بنابراین بین این خانواده‌ها و خانواده‌هایی که از این به بعد اقدام به فرزند آوری می‌کنند تبعیض بوجود خواهد آمد.

مگر اینکه مجددا اقدام به فرزند آوری کنند.

عدم توجه به آمایش سرزمینی

قانون جوانی جمعیت چیست؟ بعضا واقعیت‌های جغرافیایی، امنیتی و اقتصادی کشور اقتضا می‌کند که جمعیت بجای یک نقطه، در نقطه دیگری تمرکز داشته باشد.

اما در این قانون به جز ماده ۶۲ که دولت را مکلف به برنامه ریزی کلان در حوزه مهاجرت می‌کند (تکلیفی که در همه سندهای گذشته نیز وجود داشت و همه می‌دانند مصداق سپردن به آینده نامعلوم است) اساسا نه تنها هیچ توجهی به مسئله آمایش ندارد بلکه بعضا برخلاف منطق آمایش سرزمینی رفتار می‌کند.

اینکه وعده داده شده خانواده بعد از تولد فرزند سوم در همان روستا و شهر (درمورد غیر کلانشهرها) زمین بگیرد به معنی مستقر کردن هر چه بیشتر آن خانواده در همان محل است.

نویسنده : آیدا نوروزی