شورای حل اختلاف چه وظیفه‌ای دارد؟

وظیفه شورای حل اختلاف چیست؟ شورای حل اختلاف یکی از مراجع رسیدگی قضایی است که به منظور حل اختلاف و ایجاد صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی تحت نظارت قوه قضائیه به وجود آمده است.

این شورا در شهرها و در صورت لزوم در روستاها تشکیل می‌شود که البته در صورت تشکیل در روستاها صرفا صلاحیت ایجاد صلح و سازش را خواهد داشت.

در این مطلب به بررسی ماهیت شورای حل اختلاف ساختار و اعضای آن، صلاحیت شورای حل اختلاف و همچنین آیین رسیدگی دعوا در آن می‌پردازیم.

شورای حل اختلاف چیست؟

شورای حل اختلاف یک نهاد قضایی هست که هدف از تشكيل آن کاهش پرونده‌های مورد رسیدگی در دادگاه‌ها و تسریع روند رسیدگی دعاوی می‌باشد.

تمامی مسائل و جزئیات مربوط به شورا در قانون شوراهای حل اختلاف بیان شده است.

شورای حل اختلاف با دادگاه متفاوت است.

اگر بخواهیم یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های شورای حل اختلاف با دادگاه را مطرح کنیم باید به تفاوت در صلاحیت رسیدگی به امور و دعاوی اشاره کنیم.

صلاحیت و وظیفه شورای حل اختلاف در قانون آن تعیین شده است.

در برخی از دعاوی مالی، نظیر دعوای تخلیه امور مربوط به انحصار وراثت، شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی و حق صدور رای را دارد.

اما در امور کیفری برخلاف دعاوی حقوقی صرفا صلاحیت صلح و سازش را دارد.

همانند دادگاه‌ها، شورای حل اختلاف نیز دارای تشریفات و فرآیندهای رسیدگی خاصی می‌باشد.

آنطور که در قانون شوراهای حل اختلاف مقرر شده، شیوه رسیدگی در شورای حل اختلاف به جز در مواردی نظیر هزینه دادرسی، صدور رأی، واخواهی و تجدید نظر در شکایت‌های کیفری تابع قانون آیین دادرسی کیفری و در دعاوی مدنی تابع قانون آیین دادرسی مدنی می‌باشد.

صلاحیت و وظیفه شورای حل اختلاف

در این قسمت از مقاله قصد داریم تا صلاحیت و وظیفه شورای حل اختلاف را بررسی کنیم.

با توجه به آنچه که در قانون شوراهای حل اختلاف مقرر شده، صلاحیت شورای حل اختلاف به شرح زیر است.

مطابق ماده ۸ قانون شورای حل اختلاف

برقراری صلح و سازش با توافق و تراضی طرفین مطابق این ماده می‌تواند در تمامی امور حقوقی و مدنی تمامی جرایم قابل گذشت و همچنین جنبه خصوصی جرائم غير قابل گذشت رخ دهد.

البته لازم به ذکر است در موارد مزبور که گفته شد در صورتی که طرفین دعوا با یکدیگر توافق نکنند شورای حل اختلاف از صلاحیت صدور رای برخوردار نیست و پرونده را برای رسیدگی به مراجع صالح ارجاع می‌دهد.

وظیفه شورای حل اختلاف مطابق ماده ۹

ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف نیز در این باره مقرر می‌کند.

در موارد زیر قاضی شورا با مشورت اعضای شورا رسیدگی و مبادرت به صدور رای می‌نماید.

• دعاوی مالی راجع به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال به جز مواردی که در تاريخ لازم الاجراء شدن این قانون در دادگستری مطرح می‌باشند.
• تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستأجره به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه دعاوی تعدیل اجاره بها به شرطی که در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد.
• صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن.
• ادعای اعسار از پرداخت محکوم به در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد. دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا نصاب مقرر در بند (الف) در صورتی که مشمول ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۰۱ نباشند.
• تأمین دلیل جرائم تعزیری که صرفاً مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد.

تبصره ۱ بهای خواسته بر اساس نرخ واقعی آن تعیین می‌گردد.

چنانچه نسبت به بهای خواسته بین اصحاب دعوى اختلاف حاصل شود و اختلاف مؤثر در صلاحیت شورا باشد یا قاضی شورا نسبت به آن تردید کند قبل از شروع رسیدگی راسا یا با جلب نظر کارشناس، بهای خواسته را تعیین می‌کند.

شورای حل اختلاف مجاز به صدور حکم شلاق و حبس نمی‌باشد.

صلاحیت و وظیفه شورای حل اختلاف مستقر در روستا صرفاً ایجاد صلح و سازش می‌باشد.

آنطور که از این ماده بر می‌آید، قاضی شورای حل اختلاف در موارد مزبور می‌تواند پرونده را رسیدگی و مبادرت به صدور رای نماید.

وظیفه شورای حل اختلاف مطابق ماده ۱۲

یکی دیگر از صلاحیتهای شورا وظایفی است که در ماده ۱۲ قانون شورای حل اختلاف به آن اشاره شده که به این شرح است.

شوراها باید اقدامات لازم را برای حفظ اموال اشخاص صغير، مجنون و غیر رشید که فاقد ولی یا قیم باشند و غایب مفقود الاثر همچنین ماترک متوفای بلاوارث و اموال مجهول المالک به عمل آورند و بلافاصله مراتب را به مراجع صالح اعلام کنند.

شوراها حق دخل و تصرف در هیچ یک از اموال مذکور را ندارند.

صلاحیت کیفری شورای حل اختلاف

اکنون قصد داریم صلاحیت کیفری شورا را بررسی کنیم و ببینیم آیا شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به جرایم و دعاوی کیفری را دارد؟

در پاسخ می‌توان گفت شورای حل اختلاف در تمامی جرائم قابل گذشت و جنبه خصوصی جرائم غیر قابل گذشت می‌تواند اقدام به برقراری صلح و سازش میان اصحاب دعوا کند.

اما در صورتی که طرفین دعوا اقدام به صلح و سازش نکنند، حق صدور رای در خصوص اصل دعوای کیفری را ندارد.

شورای حل اختلاف در خصوص جرائم و امور کیفری تنها در صورتی می‌تواند رأی صادر نماید که جرم از جرائم تعزیری و مجازات آن هم جزای نقدی درجه هشت باشد.

در غیر این صورت و به جز این موارد شورای حل اختلاف صلاحیت رسیدگی به امور کیفری را ندارد.

ساختار شورای حل اختلاف

اعضای هر شعبه شورای حل اختلاف به شرح زیر هستند.

• رئیس.
• دو نفر عضو اصلی.
• یک نفر عضو علی البدل.

ممکن است به منظور انجام بهتر وظایف رئیس حوزه قضایی مربوطه یک مسئول دفتر نیز انتخاب نماید.

یک یا چند نفر قاضی نیز به عنوان قاضی شورا در هر یک از شعبه های قضایی حاضر هستند. رئيس قوه قضائیه می‌تواند یک قاضی را برای چند شورای حل اختلاف تعیین کند و از این بابت محدودیتی برای یک قاضی وجود ندارد که صرفا برای یک شورای حل اختلاف باشد.

شرایط لازم برای اعضای شورای حل اختلاف

مطابق ماده ۶ قانون شوراهای حل اختلاف شرایطی که اعضای شورای حل اختلاف باید از آن برخوردار باشند به شرح ذیل است.

• متدین به دین مبین اسلام.
• تابعیت جمهوری اسلامی ایران.
• التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ولایت مطلقه فقیه.
• حسن شهرت به امانت و دیانت و صحت عمل.
• عدم استفاده از مشروبات الکلی و عدم اعتیاد به مواد مخدر یا روانگردان.
• حداقل سی سال سن تمام.
• کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت از آن برای مشمولان.
• حداقل مدرک کارشناسی با مدرک حوزوی معادل برای تمام اعضای شورای حل اختلاف شهر و در شورای روستا سواد خواندن و نوشتن و ترجیحا داشتن دیپلم و بالاتر.
• متاهل بودن.
• سابقه سکونت در حوزه شورا حداقل به مدت شش ماه و تداوم سکونت پس از عضویت.
• نداشتن سابقه محکومیت مؤثر کیفری و عدم محرومیت از حقوق اجتماعی.

آیین رسیدگی در شورای حل اختلاف

در خصوص بررسی وظیفه شورای حل اختلاف می‌توان گفت مقصود از آیین رسیدگی شیوه و تشریفاتی است که قضات و طرفین دعوا ملزم به رعایت آن هستند.

بر اساس قانون شوراهای حل اختلاف، رسیدگی در شوراهای حل اختلاف نیز تابع قوانین و تشریفات خاص خود می‌باشد که در ادامه قصد داریم به بیان آنها بپردازیم.

آیین رسیدگی تشریفاتی است که هم قضات و هم اصحاب دعوا باید آن را رعایت کنند.

رسیدگی در شوراهای حل اختلاف در مواد ۱۶، ۱۷، ۱۸ قانون شوراهای حل اختلاف مقرر شده به شرح ذیل است.

مطابق ماده ۱۶

بر اساس این ماده، رسیدگی شوراها با درخواست کتبی یا شفاهی به عمل می‌آید.

درخواست شفاهی در صورت مجلس قید و به امضای خواهان یا متقاضی می‌رسد.

مطابق ماده ۱۷ این قانون درخواست رسیدگی متضمن موارد زیر است.

• نام و نام خانوادگی.
• مشخصات و نشانی طرفین دعوى.
• موضوع خواسته و همچنین تقویم آن در امور مالی.
• موضوع درخواست یا اتهام.
• دلایل و مستندات درخواست یا شکایت.

ماده ۱۸ این قانون نیز مقرر می‌کند که رسیدگی قاضی شورا از حیث اصول و قواعد تابع مقررات قوانین آیین دادرسی مدنی و کیفری است.

اصول و قواعد حاکم بر رسیدگی شامل مقررات ناظر به صلاحیت، حق دفاع، حضور در دادرسی رسیدگی به دلایل و مانند آن است.

مقررات ناظر به صدور رأی واخواهی، تجدید نظر و هزینه دادرسی از حکم مقرر در این ماده مستثنی و تابع این قانون است.

جمع بندی

شورای حل اختلاف یک نهاد قضایی است که به منظور حل اختلاف و ایجاد صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیر دولتی تحت نظارت قوه قضائیه به وجود آمده است.

صلاحیت و وظیفه شورای حل اختلاف مطابق آنچه در ماده ۹ این قانون مقرر شده به شرح زیر می‌باشد.

دعاوی مالی تا نصاب ۲۰ میلیون تومان.

تمامی دعاوی مربوط به تخلیه عین مستأجره به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه.

دعاوی تعدیل اجاره بها به شرطی که در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد.

صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن.

ادعای اعسار از پرداخت محکوم به در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد. دعاوی خانواده راجع به جهیزیه مهریه و نفقه تا نصاب ۲۰ میلیون تومان.

در صورتی که مشمول ماده (۲۹) قانون حمایت خانواده مصوب نباشند، تأمین دلیل جرائم تعزیری که صرفاً مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد.

شورا نیز مانند دادگاه‌ها دارای تشریفات خاصی برای رسیدگی می‌باشد که از حیث قواعد تابع مقررات قانون آیین دادرسی کیفری و مدنی است.

پیشنهاد می‌کنیم همواره با مشاورین موسسه دادفروز در ارتباط باشید تا ضمن دریافت مشاوره، راهکارهای مناسبی برای پرونده حقوقی خود دریافت نمایید.