چگونگی ارث بردن از قیم

ارث بردن از قیم چه شرایطی دارد؟ یکی از مهم‌ترین نهادهای حقوقی موجود در قانون مدنی، درباره ارث و انحصار وراثت و تقسیم آن است و این نهاد برگرفته از مذهب تشیع می‌باشد.

شرایط ارث بردن از قیم

تحقق دعاوی حقوقی مرتبط با آن، بر چند شرط منوط است.

• برای ارث بردن فوت مورث لازم است.
• باید مالی برای مورث باشد و الا تقسیم ارث ممکن نیست.
• باید وارثی وجود داشته باشد و الا تقسیم ارث منتفی بوده و اداره ارث با حاکم است. ‌

درباره مالکیت یا عدم مالکیت حاکم ( ولی فقیه ) می‌توان ادله و استدلال‌های مختلفی آورد اما اظهر و اقوی اختصار به مورد نص یعنی اداره است و حاکم مالک ماترک نمی‌شود.

مقصود از وراثت، این می‌باشد که دارایی‌های شخصی که فوت می‌کند، در غالب ترکه، به صورت قهری، به وراث شرعی و قانونی او نظیر همسر، فرزند، پدر، مادر و در صورت وجود شرایط، به سایر افراد موجود در طبقات ارث پیش بینی شده در قانون مدنی، تعلق گیرد.

موجبات سببی وراثت

برای وراثت موجباتی به شرح ذیل لازم است.

• نسب.
• سبب.
• ضمان جریره.
• نکاح.

آیا ارث بردن محجور از قیم امکان پذیر است یا خیر؟

با توجه به اینکه قانون‌گذار، در مواردی وجود قیم را برای افراد محجور ضروری دانسته است، یکی از سوالاتی که در صورت فوت قیم مطرح می‌گردد این بوده که آیا ارث بردن از قیم، برای محجور امکان‌پذیر خواهد بود یا خیر؟

در پاسخ باید گفت، ارث بردن از قیم، تنها در صورت وجود برخی شرایط خاص امکان‌پذیر می‌باشد و بدون اثبات وجود این شرایط تعلق ارث قیم به محجور، امکان نخواهد داشت.

از این رو، با توجه به اهمیت چگونگی ارث بردن از قیم، در مقاله حاضر قصد داریم، ابتدا امکان یا عدم امکان ارث بردن محجور از قیم را مورد بررسی قرار داده و پس از توضیح شرایط ارث بردن از قیم، نحوه تقسیم ارث را بررسی کنیم.

ابتدا باید، درباره قیم توضیح داده و سپس، موجبات ارث و کسانی که ارث می برند را بیان نماییم. همچنین، بر مبنای مقدمات توضیح داده شده، امکان ارث بردن و شرایط ارث بردن از قیم را در خصوص محجورین، بررسی کنیم.

مفهوم قیم

قیم از اقسام نماینده قضایی، کسی است که به حکم دادگاه، برای محجوری که  پدر و جد پدری ( ولی قهری ) ندارد یا حجر او متصل به صغر نیست یا ولی او به جهتی مثل عدم لیاقت معزول شده ( ماده 1218 قانون مدنی ) تعیین می‌گردد تا امور مالی و غیر مالی فرد محجور را اداره کند.

هرگاه پدر یا جد پدری شخصی را برای اداره اموال محجور تعیین کرده باشند، وصی نام دارد و با وجود او قیم تعیین نمی‌شود.

ویژگی‌های قیم صالح

قیم، هر شخص واجد شرایطی که دادگاه صالح بداند می‌تواند باشد. اعم از مادر، مادربزرگ، دایی، عمو، خواهر، برادر یا حتی، شخصی غریبه باشد.

• نباید دارای فساد اخلاقی، محجوریت و ورشکستگی باشد.
• به کلاهبرداری، محکوم نشده باشد.
• باید امین باشد.
• عاقل و بالغ باشد.
• مسلمان باشد.
• توانایی اداره اموال را داشته باشد.

لازم به ذکر است در صورتی که مادر محجور، صالح بوده و ازدواج نکرده باشد یا در صورت ازدواج، اذن همسر خود را کسب نماید، نسبت به سایرین، برای قیم شدن، اولویت خواهد داشت.

مگر اینکه بیماری واگیردار داشته باشد یا خودش، تمایلی به این امر، نداشته باشد.

اما تنها کسانی از یکدیگر، ارث خواهند برد که یا به واسطه ازدواج با یکدیگر رابطه سببی داشته باشند یا به واسطه خون و پیوند خونی، با یکدیگر دارای رابطه نسبی باشند.

طبقات ارث بردن از قیم

افراد طبقات ارث که به واسطه نسب از یکدیگر ارث خواهند برد به ترتیب در ادامه آورده شده‌اند.

• پدر، مادر، فرزند و فرزند فرزندان آن‌ها.
• اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها.
• عمه، عمو، خاله، دایی و اولاد آن‌ها.

هر فرد به شرطی ارث می‌برد که از طبقه قبل کسی نباشد.

ما این مسئله را به پیک موتوری تشبیه می‌کنیم که پا به سن گذاشته و برای تحویل غذا وارد ویلایی سه طبقه می‌شود. اگر طبقه اول کسی باشد، پیتزا را به همان شخص تحویل می‌دهد و بالا نمی‌رود و اگر طبقه اول کسی نباشد، اجبارا به طبقه دوم می‌رود.

زوج و زوجه در هر طبقه باشند ارث می‌برند.

شرایط ارث بردن محجور از قیم

چگونگی ارث بردن از قیم برای محجور دارای دو حالت است.

• قیم با صغیر رابطه نسبی یا سببی دارد.
• قیم با صغیر رابطه نسبی یا سببی ندارد.

در حالت اول خود دو حالت متصور است.

محجور قبل از قیم فوت کند یا بعد او.

اگرقبل قیم فوت کند ارث نمی‌برد، اما اگر قیم فوت کند و او زنده باشد، با رعایت حاجب و مانع ارث می‌برد.

پس فرمول کلی وراثت در بررسی موارد زیر نیز جاری است.

• نسب و سبب.
• زمان فوت.
• حاجب و مانع.

حاجب سه وضع است.

• طبقه بالای ارث که مانع طبقه پایین است.
• درجه نزدیک ارث که مانع درجه دور است.
• خویشاوند اوینی که مانع خویشاوند ابی است.

گرچه عموی ابوینی، عموی ابی را از ارث محروم می‌کند، اما عموی ابوینی مانع وراثت دایی ابی نخواهد بود.

مانع ارث بردن از قیم نیز چهار چیز است.

• کفر.
• لعان.
• ولادت از زنا.
• قتل عمد.

عبارت مانع با انتقادات جدی مواجه است.

اگر همه یا برخی از شرایط بالا موجود نبود، تنها راه این است که قیم، بر اساس یک وصیت نامه رسمی، خود نوشت یا سری، تا یک سوم اموال خود را  برای محجور وصیت کند.

اگر نسب یا سبب بین قیم و محجور برقرار نباشد یا حاجب یا مانعی وجود داشته باشد، تنها راه انتقال مال به محجور وصیت است.

برای مشاوره، اخذ راهنمایی و کسب اطلاعات تخصصی در خصوص نحوه ارث بردن از قیم می‌توانید با مشاورین دادفروز در ارتباط باشید.