جهات اعتراض به رای داور

جهات اعتراض به رای داور در نظام حقوقی ایران کدام‌اند؟ داوری به‌ عنوان یکی از روش‌های حل‌ و فصل اختلافات، نقش مهمی در کاهش تراکم پرونده‌های قضایی و تسریع در رسیدگی به دعاوی تجاری دارد.

با این حال، ممکن است در امور بانکی طرفین دعوا نسبت به رأی صادره توسط داور اعتراض داشته باشند.

در نظام حقوقی ایران، موارد و جهات مشخصی برای اعتراض به رأی داور تعیین شده که آشنایی با آن‌ها برای حفظ حقوق طرفین ضروری است.

ما در این مطلب به بررسی مهم‌ترین جهات اعتراض به رأی داور و نحوه ابطال آن می‌پردازیم.

مفهوم رأی داور و اهمیت آن

رأی داور حکمی است که توسط شخص یا اشخاص منتخب طرفین دعوا، به‌عنوان داور، صادر می‌شود و معمولاً قطعی و لازم‌الاجراست.

با این وجود، در شرایط خاصی، امکان اعتراض و درخواست ابطال این رأی وجود دارد.

داوری از این جهت که امکان حل سریع‌تر اختلافات را فراهم می‌کند، مورد استقبال بسیاری از افراد و شرکت‌ها به خصوص تاجران قرار گرفته است.

در صورتی که رأی داور برخلاف قانون یا قرارداد داوری باشد، امکان اعتراض به آن ممکن می‌شود.

از آنجا که داوری فرآیندی خصوصی و به نحوی سری است، گاهی طرفین نگران عدم رعایت عدالت و اصول قانونی هستند.

در این شرایط، آگاهی از حقوق مشروع ایشان در خصوص نحوه اعتراض به رأی داور می‌تواند نقش مؤثری در حفظ حقوق افراد ایفا کند.

همچنین، در برخی پرونده‌ها، اجرای رأی داوری ممکن است منجر به خسارات جبران‌ناپذیری شود.

بنابراین آشنایی با جهات اعتراض به رأی داور امری ضروری جلوه می‌کند.

جهات اعتراض به رای داور کدام‌اند؟

بر اساس ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، مواردی که می‌توان به رأی داور اعتراض و درخواست ابطال آن را نمود، به شرح زیر است.

مخالفت رأی با قوانین موجد حق

اگر رأی داور برخلاف قوانین اساسی باشد که حقوق افراد را تعیین می‌کنند، قابل اعتراض است.

مثلاً همه افراد حق آزادی انتخاب شغل دارند و حکم داور مبنی بر اینکه کارگر باید بدون رضایت باطنی به طور دائم برای کارفرما کار کند، خلاف قوانین آمره و در نتیجه باطل است.

صدور رأی خارج از موضوع داوری

در صورتی که داور در موردی که در قرارداد داوری ذکر نشده است، رأی صادر کند، این رأی قابل ابطال است.

مثلاً اگر داور تنها نسبت به حق فسخ معامله خرید و فروش خودرو بین دو نفر حق داوری داشته باشد اما رای به بطلان آن دهد، به نظر می‌رسد از رای او خارج از موضوع قرارداد داوری صادر شده است.

تجاوز داور از حدود اختیارات

اگر داور از حدود صلاحیت و اختیارات تعیین‌شده فراتر رود، آن بخش از رأی که خارج از این حدود است، باطل می‌شود.

صدور و تسلیم رأی پس از انقضای مدت داوری

در صورتی که رأی داور پس از پایان مهلت مقرر صادر یا ارائه شود، معتبر نخواهد بود.

به عبارت دیگر پس از انقضای مهلت، داور دیگر صلاحیت صدور رای ندارد.

مخالفت رأی با مندرجات دفاتر رسمی

اگر رأی داور با آنچه در دفاتر املاک یا اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است، مغایرت داشته باشد، می‌توان به آن اعتراض کرد.

صدور رأی توسط داوران غیرمجاز

در صورتی که افرادی که صلاحیت صدور رأی را ندارند، به‌عنوان داور اقدام به صدور رأی کنند، این رأی باطل است.

مثلاً اگر طرفین در هویت داور اشتباه کنند، رای چنین داوری بلااثر خواهد بود.

بی‌اعتباری قرارداد داوری

اگر قرارداد داوری به هر دلیلی نامعتبر باشد، رأی صادره نیز اعتبار نخواهد داشت.

مثلاً داوری در خصوص دعاوی مربوط به نکاح و طلاق بی اعتبار است.

عدم رعایت اصول دادرسی

در صورتی که داور در جریان رسیدگی، اصول دادرسی عادلانه را رعایت نکرده باشد، رأی صادره قابل اعتراض است.

مثل اینکه داور به هیچ‌وجه اظهارات یکی از طرفین را استماع نکند و علیه او حکم دهد.

رعایت نکردن اصل بی‌طرفی

داور باید بی‌طرفانه به دعوا رسیدگی کند.

چنانچه ثابت شود که داور به نفع یکی از طرفین تصمیم‌گیری کرده، رأی او قابل ابطال خواهد بود.

به نظر می‌رسد تعیین خویشاوندان یکی از طرفین به عنوان داور نیز او را از حالت بی‌طرفی خارج می‌سازد.

چنین داوری اگر صرفا خویشاوند یکی از طرفین داوری باشد، صلاحیت صدور رای را نخواهد داشت.

فرآیند اعتراض و مهلت‌های قانونی

هر یک از طرفین می‌توانند ظرف ۲۰ روز پس از ابلاغ رأی داور، از دادگاهی که دعوا را به داوری ارجاع داده یا صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد، درخواست ابطال رأی داور را نمایند.

برای افراد مقیم خارج از کشور، این مهلت ۲ ماه است تا فاصله مکانی او در نظر گرفته شود.

در صورت وجود عذر موجه، مهلت اعتراض پس از رفع عذر محاسبه می‌شود.

مثل اینکه همسر یکی از طرفین فوت کند که او پس از طی مدتی متعارف باید اعتراض به رای کند.

برای اعتراض به رأی داور، شخص معترض باید دادخواستی را به دادگاه ارائه دهد و دلایل خود را در آن بیان کند.

در صورتی که دادگاه اعتراض را موجه بداند، رأی داور را ابطال می‌کند.

اگر اعتراض را وارد نداند، رأی داور تأیید و لازم‌الاجرا خواهد شد و دیگر دست‌کم به آن جهت، قابل اعتراض نیست.

تفاوت بین اعتراض و ابطال رأی داور

رأی داور به‌طور کلی قطعی و لازم‌الاجراست.

امکان تجدیدنظرخواهی نیز به‌ صورت مرسوم وجود ندارد.

با این حال، در موارد خاص مذکور در قانون، می‌توان درخواست ابطال رأی را مطرح کرد.

بنابراین، اعتراض به رأی داور در قالب درخواست ابطال و بر اساس جهات مشخص‌شده در قانون صورت می‌گیرد.

نکات مهم در اعتراض به رأی داور

برای اعتراض به رأی داور، صرف نارضایتی از رأی کافی نیست.

باید استدلال‌های حقوقی معتبر مانند مثال‌هایی که بالاتر ذکر کردیم در محضر دادگاه ارائه شود.

فرایند اعتراض و ابطال رأی داور پیچیده است و نیاز به دانش حقوقی دارد.

استفاده از خدمات وکلای مجرب می‌تواند احتمال موفقیت در اعتراض را افزایش دهد تا با آشنایی با جهات اعتراض به رای داور، بیهوده وقت خود را تلف نکنیم.

پیش از ارجاع اختلافات به داوری، بهتر است قرارداد داوری با دقت بررسی شود تا از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری شود.

در صورتی که داور منافع شخصی در دعوا داشته باشد، این مسئله می‌تواند یکی از دلایل اصلی اعتراض به رأی وی باشد.

پس مهم است که طرفین خویشاوندان خویش یا حتی یک نفر از میان خود را به عنوان داور تعیین ننمایند تا بیم جانب‌داری داور، منجر به صدور حکم بطلان داوری شود.

در برخی موارد، به‌جای اعتراض به رأی داور، طرفین می‌توانند توافق کنند که داور جدیدی تعیین و رسیدگی مجدد انجام شود.

نتیجه‌گیری

آشنایی با جهات قانونی اعتراض به رأی داور در نظام حقوقی کشورمان برای حفظ حقوق طرفین و اطمینان از اجرای عدالت ضروری است.

در صورت مواجهه با رأی داوری که به‌نظر ناعادلانه یا خلاف قانون است، مشاوره با وکلای مجرب می‌تواند راهگشا باشد.

مؤسسه حقوقی دادفروز با مشاورین متخصص در زمینه داوری و دعاوی مرتبط، آماده ارائه مشاوره و پذیرش پرونده‌های شما در این حوزه می‌باشد.

سؤالات متداول درباره جهات اعتراض به رای داور

• آیا می‌توان به هر دلیلی به رأی داور اعتراض کرد؟

خیر، اعتراض به رأی داور فقط در موارد مشخص‌شده در قانون، مانند موارد مذکور در ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی، امکان‌پذیر است.

• مهلت اعتراض به رأی داور چقدر است؟

برای افراد مقیم ایران ۲۰ روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی داور می‌باشد.

• در صورت ابطال رأی داور، چه اقداماتی باید انجام داد؟

پس از ابطال رأی داور، می‌توان مجدداً دعوا را در دادگاه صالح مطرح نمود یا با توافق طرفین، داور جدیدی تعیین کرد.