استعلام گواهی حصر وراثت

استعلام گواهی حصر وراثت چگونه است؟ یکی از اقداماتی که پس از فوت شخص باید صورت بگیرد، درخواست گواهی حصر ورثه یا ارث و انحصار وراثت است.

ورثه باید از طریق استعلام گواهی انحصار وراثت وضعیت ماترک متوفی را تعیین کرده و پس از طی فرآیندهای قانونی، گواهی یا تصدیق انحصار وراثت را دریافت کنند.

پس از دریافت این گواهی ورثه بدون هیچ مشکلی می‌توانند در ماترک متوفی تصرف کنند و آن را بفروشند.

این نهاد حقوقی، سابقه بسیار طولانی در خصوص این دسته از دعاوی حقوقی در ایران دارد و اولین بار در سال ۱۳۰۹, با تصویب قانون تصدیق انحصار وراثت مطرح گردیده است.

گواهی انحصار وراثت چیست؟

برای اطلاع از چگونگی و نحوه استعلام گواهی حصر وراثت در ابتدا باید بدانیم پس از فوت هر شخصی، اموال او به طور قهری به ورثه وی انتقال خواهد یافت.

اما ورثه باید در دادگاه اثبات کنند که اولاً وارث منحصر هستند و ثانیاً سهم الارث معینی به ایشان تعلق می‌گیرد.

دادگاه پس از بررسی این دو مورد، برای اشخاص ذی‌نفع تصدیقی صادر می‌کند که بدان گواهی انحصار وراثت می‌گوییم.

در واقع سند انحصار وراثت مشتمل بر نام ورثه و سهم معین هر کدام است.

چه کسانی می‌توانند درخواست گواهی انحصار وراثت کنند؟

به طور کلی، احکام دریافت و استعلام گواهی حصر وراثت در قانون تصدیق وراثت مصوب ۱۳۰۹ و قانون امور حسبی مقرر شده است.

ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی،‌ این اشخاص را معین نموده است.

در صورتی که وراث متوفی یا سایر اشخاص ذی‌نفع، بخواهند تصدیق انحصار وراثت تحصیل کنند درخواست نامه کتبی مشتمل بر نام و مشخصات درخواست کننده و متوفی و ورثه و اقامتگاه آن‌ها و نسبت بین متوفی و وارث تنظیم نموده به دادگاه تسلیم می‌نمایند.

هم‌چنین علاوه بر خود ورثه، تمام ذی‌نفعین ممکن است تقاضای گواهی حصر وراثت بکنند.

هرچند که شخص وارثی نداشته باشد و یکی از آرای دیوان عالی کشور (به شماره ۱۳۳۷-۱۳/۸/۲۶ شعبه ۳) موید این نظر است.

به موجب ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی علاوه بر ورثه متوفی سایر اشخاص ذی‌نفع هم می‌توانند تصدیق انحصار وراثت نمایند.

و جمله «اشخاص ذی‌نفع» مذکور در این ماده اختصاص به مورد متوفی بلاوارث ندارد.

پس علاوه بر ورثه، طلب‌کار، وصی و موصی‌له حق درخواست صدور این گواهی را دارند.

چند نوع گواهی انحصار وراثت وجود دارد؟

گواهی انحصار وراثت به دو نوع محدود و نامحدود تقسیم می‌گردد.

اگر میزان ماترک کمتر از ۵۰ میلیون تومان باشد ورثه می‌توانند برای دریافت گواهی انحصار وراثت محدود اقدام کنند.

این گواهی نیازی به آگهی‌دادن نداشته و معمولاً در عرض یک هفته صادر می‌گردد.

اما بر اساس بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۰۷/۰۷/ ۱۳۹۹ وزارت دادگستری، اگر متوفی دارای اموالی بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد، برای وی فقط گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می شود.

این نوع گواهی نیازمند نشر آگهی و انتظار یک‌ماهه است.

البته شورای حل اختلاف اقدام به صدور آگهی می‌کند و از ورثه از این بابت هزینه‌ای اخذ نمی‌شود.

در واقع هزینه درخواست و استعلام گواهی حصر وراثت محدود و نامحدود یکسان است.

دریافت گواهی انحصار وراثت چگونه صورت می‌پذیرد؟

برای انجام این کار نخست باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را تقدیم نمایید.

در ادامه با توجه به اینکه رسیدگی به انحصار وراثت در صلاحیت شوراهای حل اختلاف می‌باشد پرونده به آنجا ارسال می‌شود.

شورای حل اختلاف هم پس از بررسی مدارک لازم و طی تشریفات قانونی مبادرت به صدور این گواهی می‌کند.

فایده دریافت گواهی انحصار وراثت چیست؟

همه ادارات دولتی و حتی بانک‌ها برای اقدام حقوقی در خصوص اموال متوفی مثل انتقال آن، درخواست گواهی انحصار وراثت می‌کنند.

در غیر این‌صورت، بانک‌ها و ادارات ثبتی از ارائه خدمات خودداری خواهند نمود.

علاوه بر این، گواهی انحصار وراثت، سندی رسمی است و ارزش اثباتی بالایی دارد.

به همین دلیل اگر این سند را دریافت کنید، سایر ورثه به بهانه‌های واهی نمی‌توانند متعرض گواهی انحصار وراثت شوند مگر اینکه ادعای جعل کنند.

اگر ورثه یا افراد ذی‌نفع به هر دلیلی بخواهند استعلام گواهی حصر وراثت را دریافت کنند یا از صحت آن باخبر شوند، چند راه پیش‌روی ایشان قرار دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

نحوه استعلام گواهی حصر وراثت چگونه است؟

برای انجام این کار، دو راه وجود دارد.

• استعلام گواهی حصر وراثت از طریق سامانه.

این روش فقط برای افرادی مقدور است که پس از راه اندازی سامانه عدل ایران و سامانه ابلاغ ثنا در سال ۱۳۹۵، گواهی انحصار وراثت ایشان صادر شده است و از طریق این سایت در دسترس می‌باشد.

چنین اشخاصی می‌توانند با مراجعه به سامانه ثنا یا بخش اطلاع رسانی سایت عدل ایران صدور یا عدم صدور گواهی و حتی اصالت آن مطلع شوند.

البته این سامانه با عنوان سامانه ابلاغیه اوراق قضایی نیز شناخته می‌شود.

• استعلام حضوری از شورای حل اختلاف صادرکننده گواهی.

بر اساس این روش متقاضی استعلام گواهی حصر وراثت، باید به شورای حل اختلافی که آن گواهی را صادر کرده است مراجعه و درخواست خود را ارائه کند.

البته در اینجا متقاضی نیاز به طرح دادخواست ندارد.

شورا هم پس از چند روز با بررسی مدارک، نتیجه بررسی را به صورت کتبی به متقاضی ارائه می‌کند.

استعلام گواهی حصر وراثت چقدر طول می‌کشد؟

همان گونه که در گذشته بیان کردیم گواهی وراثت دو نوع محدود و نامحدود دارد.

با توجه به اینکه گواهی نامحدود نیازمند تشریفات بیشتری است که طبیعتاً بررسی آنها نیازمند صرف زمان بیشتری از طرف شورای حل اختلاف می‌باشد، اصولاً استعلام گواهی حصر وراثت نامحدود بیشتر زمان می‌برد.

علاوه بر این‌ها عواملی مثل تعداد ورثه، منقول یا نامعقول بودن اموال (که در صورت نامنقول بودن وضعیت اموال باید از مراجع رسمی استعلام شوند)، میزان اموال و حتی پرونده‌های جاری در مرجع قضایی می‌تواند منجر به طولانی شدن فرایند استعلام گواهی گردد.

پس از ثبت درخواست گواهی انحصار وراثت، چگونه می‌توانم آن را پیگیری کنم؟

اگر درخواست استعلام گواهی حصر وراثت را بعد از سال ۹۵ و ایجاد سامانه عدل ایران ثبت کرده باشید، می‌توانید از طریق این سامانه و بررسی بخش ابلاغیه‌ها از نتیجه رسیدگی به حصر وراثت مطلع شوید.

علاوه بر این می‌توانید با وارد کردن شماره پرونده و رمز پرونده که پس از ثبت درخواست صدور گواهی برای شما پیامک می‌شود، به صفحه پرونده موردنظر منتقل شوید.

تمامی مراحل بررسی مدارک در این قسمت قابل مشاهده است و حتی پس از اتمام فرایند صدور، می‌توانید گواهی انحصار وراثت را از این سامانه پرینت هم بگیرید.

اما در خصوص درخواست‌هایی که پیش از این تاریخ در شورا ثبت شده است و همچنین اگر به هر علتی تمایل به استعلام اینترنتی گواهی ندارید، می‌توانید به شورای حل اختلاف آخرین محل سکونت متوفی رجوع کنید و درخواست استعلام گواهی حصر وراثت را در آنجا مطرح سازید.

برای درخواست و استعلام گواهی حصر وراثت چه مدارکی نیاز است؟

• گواهی فوت.

مسلم است که در ابتدا باید فوت شخصی را که ورثه متقاضی ماترک او هستند، اثبات شود.

گواهی فوت باید به همراه یک نسخه کپی برابر اصل به شورای حل اختلاف تقدیم شود.

امروزه برخی از سامانه‌های اینترنتی امکان دریافت غیرحضوری این گواهی را هم فراهم کرده‌اند.

• شهادت دو نفر عادل.

وراث باید لیست دو نفر شاهد عادل را به مرجع قضایی ارائه کنند و امضای ایشان هم در کنار امضای ورثه باید در فرم خاصی موجود باشد.

• مدارک هویتی متقاضیان.

وراث باید برای احراز هویت خود اصل شناسنامه به همراه یک نسخه از کپی برابر اصل را به مرجع قضایی ارائه کنند.

• گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی.

یکی از وظایف وراث پرداخت مالیات بر ارث است و ایشان موظف‌اند تا قبل از به پایان رسیدن بررسی سایر مدارک، اظهارنامه مالیاتی را به مرجع قضایی تقدیم کنند.

این نظام تنها در خصوص افرادی حاکم است که قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد، اما اگر تاریخ فوت متوفی بعد از سال ۱۳۹۵ باشد، این امکان وجود دارد که ورثه اظهارنامه مالیاتی را بعد از ثبت گواهی انحصار وراثت ارائه بدهند.

جمع بندی

در این مقاله سعی کردیم شرایط درخواست گواهی انحصار وراثت و مدارک مورد نیاز آن و همچنین استعلام مراحل صدور این گواهی و اصالت آن را بررسی کنیم.

همچنین بیان گردید که امروزه در خصوص متوفیانی که بعد یا قبل از سال ۱۳۹۵ فوت شده‌اند، نظام متفاوتی وجود دارد.

زیرا سامانه عدل ایران از سال ۹۵ شروع به فعالیت کرده و می‌توان از طریق آن به صورت اینترنتی به اسناد دسترسی پیدا کرد.

ممکن است سایر وراث در فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت همکاری لازم را به عمل نیاورند یا هرگونه مشکلی در فرآیند صدور این گواهی ایجاد شود.

در این صورت مشاورین موسسه دادفروز می‌توانند با رفع این مشکلات، صدور گواهی انحصار وراثت را تسهیل نموده و صدور آن را تسریع کنند.

[bookly-form hide=”date,week_days,time_range”]