چرا دیه زن نصف مرد است؟

چرا دیه زن نصف مرد است؟ تمامی احکام دین مقدس اسلام بر پایه مصالح و مفاسد توسط خداوند وضع شدند.

یعنی خداوند اگر از موضوعی انسان را نهی کند، به دلیل مفسده‌بار بودن آن و اگر موضوعی را برای انسان واجب گرداند به دلیل مصلحت آن است.

هرچند ممکن است از تمامی مصالح و مفاسد احکام خداوند آگاه نشویم.

اما با استناد به احادیث معصومان و تعقل در احکام الهی ممکن است بتوانیم علت جعل بعضی از آنها را درک کنیم.

دین مبین اسلام با اینکه زن و مرد را در شئون اسلامی برابر می‌داند.

اما از لحاظ حقوقی و در دعاوی کیفری برای این دو وضعیت‌های متفاوتی را در بعضی موارد قائل شده است که یکی از آنها تفاوت در میزان دیه قتل می‌باشد.

در واقع اسلام تفاوت‌های این دو جنس را موجب هیچ برتری و ترجیحی بر دیگری نمی‌داند.

اما وضع حقوقی یکسانی هم برای هر دو در نظر نگرفته است.

آنچه از روایات و سنت اسلامی استنباط می‌شود، این است که زن و مرد از فطرت انسانی برخوردارند و و هیچ کدام به لحاظ انسانیت برتری خاصی ندارند.

پس می‌توان گفت اسلام میان حقوق اجتماعی و انسانی افراد از هر دو جنس تبعیضی در نظر نمی‌آورد.

بررسی دیه زن در قانون مجازات اسلامی

نخست برای تعریف دیه باید به ماده ۱۷ قانون مجازات اسلامی باید رجوع کنیم.

بر اساس این ماده در تمامی جنایات غیر عمدی بر نفس اعضا و منافع آن مجرم باید دیه پرداخت کند.

اگر در مورد جنایت عمدی هم به دلیلی قصاص قابل اجرا نباشد، مجرم دیه آن را می‌دهد.

برای مثال ممکن است قاتل با اولیای دم مقتول مصالحه کند و قصاص نگردد.

چرا دیه زن نصف مرد است؟

برای پرسش به این پاسخ که چرا دیه زن نصف مرد است باید گفت ماده ۵۵۰ قانون مجازات اسلامی این وضع را مقرر داشته است.

همچنین تبصره ماده ۵۵۱ مقرر کرده است که در کلیه جنایاتی که مجنی‌علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.

ماده ۵۶۰ هم بیان می‌دارد که دیه زن و مرد در اعضا و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان است.

چنانچه ثلث یا بیشتر شود دیه زن به نصف تقلیل می‌یابد.

پس برای پاسخ به این سوال که چرا دیه زن نصف مرد است باید با استناد به ماده ۵۵۰ قانون، پاسخ مثبت داد که مبنای آن آیات قرآن به خصوص عبارت «وَالْأُنْثَیٰ بِالْأُنْثَیٰ» در آیه ۱۷۸ سوره بقره و هم‌چنین احادیث معصومان می‌باشد.

در نتیجه در قتل و آسیب به اعضا و منافع اگر میزان آسیب، بیشتر از ثلث دیه کامل مرد باشد باید میزان دیه زن را نصف مرد دانست.

البته تبصره ماده ۵۵۱ مقرر کرده است که تفاوت دیه زن و مرد را باید صندوق تامین خسارت‌های بدنی پرداخت کند.

علاوه بر این رای وحدت رویه شماره ۷۷۷ مورخ ۱۳۹۸/۰۲/۳۱ مقرر ساخته است که حکم مذکور در تبصره ماده ۵۵۱ اعم از این است که جنایت ارتکابی جنایت بر نفس باشد یا جنایت بر عضو یا منفعت.

به عبارتی هم جنایت بر نفس و هم در جنایات بر عضو و هم در جنایت بر منفعت، در صورتی که دیه زن نصف دیه مرد باشد تفاوت دیه تا سقف دیه کامل مرد از صندوق تامین خسارت‌های بدنی، جبران خواهد شد.

آیا دیه زن در تمامی جرائم نصف دیه مرد است؟

پاسخ این سوال منفی است.

زیرا بر اساس قانون بیمه اجباری شخص ثالث نرخ دیه، خسارات جانی و مالی اشخاص ثالث و راننده مقصر برای زنان و مردان در تصادفات رانندگی به صورت یکسان و برابر محاسبه می‌شود.

چرا دیه زن نصف مرد است؟

از آنجا که معمولاً مردان متکفل امور اقتصادی و تامین معیشت خانواده خود هستند و نبود آن‌ها برای خانواده خسارت شدیدتری به بار می‌آورد.

اسلام برای حمایت از خانواده مرد و زن و فرزندان او، دیه مرد را دو برابر زن قرار داده است.

علت این موضوع هم این است که دیه مرد به خانواده او می‌رسد نه به شخص مقتول.

پس در نهایت دیه بالاتر مرد به نفع خانواده او، که از حضور وی محروم شده‌اند می‌باشد.

به علاوه اسلام در پی این است که زنان بدون آنکه بار سنگین تامین هزینه‌های زندگی را به دوش بکشند، بدون دغدغه خاطر و نگرانی به تربیت فرزندان و نقش مادری و همسرداری بپردازند.

در واقع این مرد است که وظیفه نفقه و هزینه‌های زندگی را به تنهایی به دوش می‌کشد.

به همین دلیل، نقشی بسیار مهم در تأمین هزینه‌های خانوار دارد.

پس منطقی است در صورت قتل دیه ایشان، بالاتر از دیه زنان تعیین شود.

در اسلام برای تنظیم روابط خانوادگی، دو وظیفه مهم یعنی پرداخت نفقه و مهریه زن بر عهده مرد قرار داده شده است.

پس مرد تکلیف دارد دارایی خود را برای زن خود هزینه کند در حالی که زن چنین وظیفه‌ای ندارد.

در عین حال که زنان نسبت به هزینه‌های زندگی خانوادگی تکلیفی به دوش ندارند.

اسلام به ایشان استقلال اقتصادی اعطا کرده است تا خود بتوانند در مال خودشان تصرف کنند.

به علاوه ماهیت و هدف دیه و قصاص تنبیه شخص آسیب‌رسان و ایجاد بازدارندگی می‌باشد و نه ایجاد معیاری برای تعیین جان بهای انسان!

پس اگر هدف مجازات را اعاده نظم عمومی و ایجاد بازدارندگی از ارتکاب جرم بدانیم، در مواردی که دیه زن نصف مرد مقرر شده است.

این موضوع اصلأ به معنای ارزش پایین‌تر زن نسبت به مرد نیست!

دلایل نصف بودن دیه زن

باید به این موضوع اشاره کنیم که پرداخت دیه از حقوق بازماندگان یا اولیای دم مقتول است و به خود شخص مقتول ارتباطی ندارد.

پس دو برابر بودن دیه مرد، ارتباطی با ارزش بیشتر او ندارد و تنها به بازماندگان وی که معمولاً زن و فرزندان او هستند، دیه بالاتری تعلق می‌گیرد.

به عنوان دلیل آخر، به نظر می‌رسد که بازدهی اقتصادی مردان نسبت به زنان بالاتر باشد که این امر در تمامی جوامع به چشم می‌خورد.

ساختار جسمی مردان قوی‌تر و بدن آنان مناسب کارهای سخت می‌باشد.

و می‌توان گفت به خاطر قدرت جسمی و بازدهی اقتصادی بالاتر است که دیه آنها بالاتر از زنان تعیین شده است.

مابه‌التفاوت دیه زن و مرد چگونه پرداخت می‌شود؟

همانگونه که دانستیم صندوق تامین خسارات‌های بدنی، باید این تفاوت قیمت را پرداخت کند.

بر اساس نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۷۱۳ مورخ ۱۴۰۰/۰۷/۲۵ اداره کل حقوقی قوه قضاییه معادل تفاوت دیه توسط صندوق تامین خسارت‌های بدنی نیز به نرخ روز پرداخت می‌شود،‌ نه زمان ارتکاب قتل.

علاوه بر این مورد بر اساس نظریه شماره ۷/۱۴۰۰/۱۸۶ مورخ ۱۴۰۰/۰۴/۲۸ اداره کل حقوقی قوه قضاییه، با توجه به اطلاق تبصره ماده ۵۵۱ قانون مجازات اسلامی، مبنى بر یکسان سازی دیات، نصف دیه جنین دختر نیز از سوی صندوق تامين خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود.

بر اساس این نظر پرداخت مابه‌التفاوت دیه جنین پسر و دختر هم بر عهده صندوق تامین خسارات است.

جمع بندی

در این مقاله به بررسی موضوع تفاوت دیه زن و مرد و علت نصف بودن دیه زن در اسلام پرداختیم.

البته امروزه بر اساس قانون مجازات اسلامی مابه‌التفاوت این دیه الزاماً باید توسط صندوق تامین خسارات بدنی پرداخت شود.

در این خصوص تفاوتی میان زنانی که متکفل هزینه‌های خانواده هستند و سایر زنان وجود ندارد.

از علل این موضوع می‌توان به تکلیف مرد در تامین معیشت خانواده، بهره اقتصادی بالاتر مردان و نیروی جسمی بیشتر ایشان اشاره کرد.

سوالات متداول

• چرا دیه زن نصف مرد است؟

معنای نصف بودن دیه زن در مقابل دیه مرد این است که در صورت قتل زن یا جنایت بر اعضا و منافع وی که میزان آن یک سوم دیه کامل مرد یا بیشتر از یک سوم آن باشد، باید دیه را نصف نمود.

• علت نصف بودن دیه زن نسبت به مرد چیست؟

علت این موضوع این است که قوانین ما بر مبنای شرع مقدس اسلام نگاشته شده‌اند و در قرآن و احادیث مختلفی از معصومین به نصف بودن دیه زن اشاره گردیده است.

از دلایل تشریع این حکم می‌توان به بهره اقتصادی بالاتر مرد، تکلیف مرد به تامین هزینه‌های زن و فرزندان و پرداخت دیه بالاتر به بازماندگان مرد اشاره نمود.

البته هیچ‌کدام به معنای برتری مرد از لحاظ انسانیت بر زن نیستند.

• آیا بازماندگان مقتول زن، تنها نصف دیه را دریافت می‌کنند؟

خیر؛ با اینکه در شرع و قانون دیه زن نصف مرد است.

اما امروزه صندوق تامین خسارات جسمی مابه‌التفاوت دیه زن و دیه مرد را می‌پردازد.

و در هر صورت بازماندگان مقتول دیه کامل را دریافت خواهند نمود.

اگر در خصوص نحوه دریافت مابه‌التفاوت دیه زن و مرد، نحوه حساب کردن دیه زن در صورتی که دیه وی بیش از یک سوم دیه کامل مرد باشد و یا میزان دقیق دیه اعضای بدن ابهامی دارید، می‌توانید با مشاورین موسسه دادفروز در ارتباط باشید تا راهکارهای حقوقی مناسب پرونده خود را دریافت نمایید.

[bookly-form hide=”date,week_days,time_range”]