درخواست ارث و تقسیم ترکه برای ایرانیان خارج از کشور

ارث ایرانیان خارج کشور چگونه پیگیری می‌شود؟ با افزایش چشم‌گیر مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور در دهه‌های اخیر، موضوع ارث و انحصار وراثت و نحوه‌ تقسیم ترکه متوفی در ایران، به یکی از مسائل جدی حقوقی برای افراد مقیم خارج تبدیل شده است.

در این موارد، معمولاً وراث با سؤالات متعددی مواجه‌اند.

چگونه می‌توان از خارج از کشور سهم‌الارث را مطالبه کرد؟ آیا نیاز به حضور فیزیکی در ایران است؟ آیا داشتن تابعیت کشور دیگر مانعی برای ارث‌بری محسوب می‌شود؟

پاسخ به این سؤالات، آگاهی از قوانین ارث و رویه‌های عملی در ایران را می‌طلبد.

در این مطلب، به صورت جامع به بررسی ارث ایرانیان خارج کشور خواهیم پرداخت؛ از مبانی قانونی و مراحل اداری گرفته تا چالش‌های رایج و راهکارهای حقوقی برای پیگیری پرونده‌ها بدون نیاز به حضور در ایران.

مبنای قانونی ارث برای ایرانیان خارج کشور

قانون مدنی ایران، در بحث احوال شخصیه (از جمله ارث)، تابعیت ایرانی را ملاک قرار داده است.

مطابق ماده ۶ قانون مدنی، قوانین مربوط به احوال شخصیه نسبت به کلیه اتباع ایران، حتی اگر در خارج اقامت داشته باشند، جاری است.

بنابراین، هر ایرانی که در خارج کشور زندگی می‌کند، در صورت فوت یکی از اقوام خود در ایران، همچنان حق دریافت ارث دارد.

حتی اگر فرد مقیم خارج تابعیت کشور دیگری را نیز کسب کرده باشد، باز هم ارث ایرانیان خارج کشور از منظر قانون ایران قابل مطالبه است.

مگر اینکه آن شخص خود خواهان ارث نباشد یا شرایط دریافت ارث را نداشته باشد.

در غیر این صورت، تابعیت مضاعف مانع قانونی برای ارث‌بری محسوب نمی‌شود.

ارث ایرانیان خارج کشور چه مراحل قانونی دارد؟

اولین قدم برای مطالبه ارث، درخواست گواهی انحصار وراثت است که باید از شورای حل اختلاف محل اقامت آخر متوفی دریافت شود.

برای ایرانیان خارج کشور، این کار معمولاً توسط وکیل رسمی در ایران انجام می‌شود که از سوی وراث، وکالت‌نامه رسمی دریافت کرده است.

مدارک مورد نیاز برای انحصار وراثت

• گواهی فوت متوفی (از ثبت احوال یا با ترجمه رسمی).
• شناسنامه و کارت ملی متوفی.
• مدارک هویتی وراث (شناسنامه، کارت ملی، یا پاسپورت).
• مدارک اثبات نسبت و قرابت (مانند سند ازدواج یا شناسنامه فرزند).

استشهادیه محضری از دو شاهد

در پرونده‌های مرتبط با ارث ایرانیان خارج کشور، معمولاً مدارک باید در کشور محل اقامت، به زبان فارسی ترجمه رسمی شده و سپس به تأیید سفارت جمهوری اسلامی ایران برسد.

پس از آن نیز در ایران به تأیید وزارت امور خارجه و در صورت لزوم، دادگستری خواهد رسید.

دریافت گواهی مالیات بر ارث

مطابق قانون، وراث برای انتقال اموال متوفی باید ابتدا گواهی پرداخت مالیات بر ارث را از اداره مالیات محل اقامت متوفی اخذ کنند.

میزان این مالیات بستگی به ارزش ترکه و نسبت خویشاوندی بین وراث و متوفی دارد.

وراث درجه اول، مشمول نرخ‌های پایین‌تری هستند.

تقسیم ترکه

پس از اخذ گواهی انحصار وراثت و تسویه دیون متوفی، نوبت به تقسیم ترکه می‌رسد.

اگر بین وراث توافق وجود داشته باشد، تقسیم‌نامه رسمی توسط دفتر اسناد رسمی تنظیم و اجرا می‌شود.

در صورت اختلاف، دادگاه حقوقی صالح اقدام به رسیدگی و صدور رأی برای تقسیم اموال می‌نماید.

همچنین در مواردی که اموال غیرقابل افراز (مانند خانه‌ی مشترک) وجود داشته باشند، دادگاه می‌تواند حکم فروش مال و تقسیم ثمن یا قیمت آن را صادر کند.

چالش‌های رایج در ارث ایرانیان خارج کشور

در بسیاری از پرونده‌ها، افراد مقیم خارج از کشور با مشکلات خاصی مواجه می‌شوند که روند دریافت ارث را طولانی یا دشوار می‌سازد.

• عدم آشنایی با قوانین و مراحل اداری در ایران.
• فروش اموال توسط برخی وراث بدون رضایت سایرین.
• عدم دسترسی سریع به مدارک مورد نیاز.
• طولانی شدن روند اخذ و تأیید مدارک در نمایندگی‌های ایران.
• عدم همکاری یا اطلاع‌رسانی شفاف از سوی سایر وراث.

در چنین شرایطی، داشتن یک وکیل مجرب در امور ارث ایرانیان خارج کشور می‌تواند نقش بسیار مؤثری در حفظ حقوق وراث و پیگیری منظم پرونده داشته باشد.

راهکارهای حقوقی برای ایرانیان مقیم خارج

برای آنکه افراد خارج از کشور بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در ایران امور مربوط به ارث خود را پیگیری کنند، باید اقدامات زیر را مدنظر قرار دهند.

• مراجعه به سفارت یا کنسولگری ایران در کشور محل اقامت برای تنظیم وکالت‌نامه رسمی به وکیل معتمد در ایران.
• جمع‌آوری و ترجمه رسمی مدارک لازم و انجام تأییدات کنسولی.
• انتخاب وکیل با تجربه در پرونده‌های ارث به صورت بین‌المللی و دارای دسترسی به سامانه‌های قضایی ایران.
• استفاده از سامانه ثنا و پیگیری آنلاین روند رسیدگی قضایی.
• پیگیری منظم از طریق تماس با وکیل و دریافت گزارش‌های مرحله‌ای.

نمونه پرونده عملی

فرض کنید خانمی به نام نسرین، مقیم آلمان، پس از فوت پدرش در ایران متوجه می‌شود که سهام، حساب بانکی و یک واحد آپارتمان از متوفی به جا مانده است.

دو برادر او که در ایران سکونت دارند، بدون اطلاع نسرین اقدام به برداشت وجوه و فروش آپارتمان کرده‌اند.

نسرین با مشورت وکیل، وکالت رسمی صادر کرده و با کمک وکیل خود، ابتدا گواهی انحصار وراثت و سپس گواهی مالیات بر ارث دریافت می‌کند.

با اثبات اینکه فروش ملک بدون رضایت او انجام شده، دادگاه معامله را باطل کرده و سهم او از ثمن معامله را تعیین می‌کند.

این یک نمونه از پرونده‌هایی است که روزانه در زمینه ارث ایرانیان خارج کشور مطرح می‌شود و به نتیجه می‌رسد.

اهمیت استفاده از وکیل متخصص

به دلیل پیچیدگی‌های قانونی، نبود دسترسی مستقیم و احتمال تضییع حقوق، توصیه مؤکد ما آن است که ایرانیان خارج از کشور، تمام امور مربوط به ارث را از طریق وکیل پایه یک دادگستری و دارای تجربه کافی در این حوزه پیگیری کنند.

وکیل می‌تواند نقش مؤثری در انجام سریع امور، تسهیل ارتباط با نهادهای اداری و قضایی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی ایفا کند.

نکاتی که پیش از شروع پیگیری ارث از خارج باید بدانید

پیش از آنکه اقدام به پیگیری پرونده‌های ارث و ترکه از خارج کشور نمایید، اطلاع از چند نکته‌ی کلیدی می‌تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کرده و فرایند را تسهیل کند.

نخست آنکه، موضوع ارث در ایران تحت عنوان احوال شخصیه قرار می‌گیرد.

به این معنا که تابعیت ایرانی متوفی و وراث، مبنای اعمال قانون است، نه محل سکونت یا تابعیت مضاعف.

بنابراین، حتی در صورت اقامت طولانی یا دریافت تابعیت دوم، همچنان می‌توان به استناد قوانین ایران ارث مطالبه کرد.

دوم، پیش از هر اقدامی باید مطمئن شوید که اسناد هویتی شما و مدارک مربوط به رابطه نسبی با متوفی، دقیق، به‌روز و ترجمه‌شده هستند.

فرایند ترجمه رسمی، تأیید سفارت، و ارسال به ایران زمان‌بر است و باید با دقت و هماهنگی کامل انجام شود.

سوم، انتخاب وکیل مجرب نه‌تنها روند رسیدگی را تسریع می‌کند، بلکه از بروز اختلافات بعدی با سایر وراث یا نهادهای دولتی جلوگیری خواهد کرد.

در نهایت، حتماً از سامانه‌های آنلاین و رسمی مانند «ثنا» برای پیگیری منظم و دریافت ابلاغ‌ها استفاده نمایید.

پیشگیری بهتر از درمان است؛ در پرونده‌های ارث، دقت در مراحل اولیه، از مشکلات و هزینه‌های بعدی جلوگیری می‌کند.

نتیجه‌گیری

ارث ایرانیان خارج کشور یکی از موضوعات کاربردی و نسبتاً پرچالش در نظام حقوقی ایران است.

قوانین کشور ما به نحوی تنظیم شده‌اند که امکان پیگیری امور ارثی حتی برای افراد مقیم خارج وجود دارد.

آنچه در عمل اهمیت دارد، آگاهی، برنامه‌ریزی صحیح، جمع‌آوری مستندات و انتخاب وکیل مناسب است.

وراثی که خارج از کشور اقامت دارند، نباید به دلیل مسافت یا مشکلات اداری، از حقوق خود صرف‌نظر کنند.

با پیگیری صحیح، بسیاری از این پرونده‌ها در مدت معقولی به نتیجه می‌رسد و حقوق قانونی وراث محفوظ می‌ماند.

پرسش‌های متداول

• آیا ارث به ایرانیان مقیم کشورهایی مانند آمریکا یا کانادا هم تعلق می‌گیرد؟

بله. تا زمانی که تابعیت ایران را حفظ کرده باشند و کشور متبوع آن‌ها با ایران در وضعیت رسمی جنگ یا دشمنی نباشد، مانعی برای ارث‌بری نیست.

• بدون حضور در ایران می‌توان ترکه را دریافت کرد؟

بله. با اعطای وکالت رسمی از طریق سفارت ایران و انتخاب وکیل معتمد، کلیه مراحل از راه دور انجام‌پذیر است.

• اگر یکی از وراث اموال را بدون رضایت بقیه بفروشد، راهی برای اعتراض هست؟

بله. فروش مال مشاع بدون اجازه سایر وراث، قابل ابطال است.

شخص می‌تواند از طریق دادگاه، درخواست ابطال معامله و مطالبه سهم خود را مطرح کند.