جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی

جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی چیست؟ شناسنامه سندی است که مهم‌ترین وقایع زندگی هر فرد در آن ثبت می‌شود.

این سند و وقایع ثبت شده در آن، دارای ابعاد حقوقی و اجتماعی هستند.

از لحاظ قانونی، هر فرد حق استفاده از یک شناسنامه را دارد.

شناسنامه بیانگر هویت فردی و نسبی اشخاص می‌باشد؛ لذا، چنانچه فردی فوت کند، نزدیکان او باید طی مدت مشخص قانونی به مراکز ثبت احوال کشور مراجعه کرده و شناسنامه متوفی را باطل سازند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی و مراحل ابطال آن بپردازیم.

مجازات جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی

در خصوص جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی ماده ۳ قانون تخلفات مربوط به اسناد سجلی و شناسنامه مصوب ۱۳۷۰ به شرح ذیل بیان می‌دارد.

چنانچه شخص یا اشخاصی که به لحاظ قانونی، موظف به اعلام واقعه فوت متوفی بوده‌اند از انجام آن سر باز زنند؛ در ازای جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی باید ۲ تا ۱۰ میلیون ریال جزای نقدی پرداخت کنند.

اگر این عمل تکرار شود؛ به حداکثر مجازات محکوم می‌شوند.

افراد مرتکب جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی

ماده ۲ قانون مذبور، علاوه بر جزای نقدی، حبس از ۹۱ روز تا ۱ سال را به عنوان مجازات برای افرادی که دارای شرایط ذیل باشند در نظر گرفته است.

• اشخاصی که در اعلام ولادت یا وفات یا هویت بر خلاف واقع اظهاری نمایند.
• اشخاصی که عالماً عامداً پس از رسیدن به سن ۱۸ سال تمام از شناسنامه مکرر استفاده نموده‌اند.
• افرادی که به دریافت شناسنامه مکرر یا موهوم برای خود یا مولی علیه مبادرت کنند.
• کسانی که از شناسنامه دیگری خواه صاحب آن زنده یا مرده باشد به نام هویت خود استفاده نمایند.
• افرادی که شناسنامه خود را در اختیار استفاده کنندگان فوق قرار دهند به همان مجازات محکوم می‌شوند.
• ماما یا پزشکی که در مورد ولادت یا وفات گواهی خلاف واقع صادر کند.
• اشخاصی که در مورد ولادت یا وفات شهادت دروغ بدهند و شهادت آنان در تنظیم دفتر ثبت کل وقایع یا وفات مؤثر واقع شود.

همچنین برای سوء استفاده از شناسنامه متوفی جهت فرار و خروج از کشور علاوه بر جزای نقدی، ۳ الی ۱۰ سال حبس در نظر گرفته شده است.

دلایل باطل سازی شناسنامه متوفی

شناسنامه به عنوان سندی معتبر، امکان استیفا از حقوق خاصی را برای افراد میسر می‌سازد.

افراد سودجو و سوء استفاده‌گر ممکن است از این سند مهم برای دریافت یارانه متوفی، خروج از کشور و… استفاده کرده یا حتی آن را به اتباع خارجی بفروشند.

قانون‌گذار ایرانی به منظور جلوگیری از سوء استفاده و ظهور چنین جرایمی در سطح جامعه، نسبت به جرم انگاری عدم ابطال شناسنامه متوفی مبادرت ورزیده است.

ضرورت ابطال شناسنامه متوفی

در خصوص موضوع جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی ممکن است در نگاه اول این طور به نظر برسد که صرفاً با یک سخت‌گیری قانونی و اداری رو به رو هستیم، ولی این طور نیست.

همانطور که بیان شد شناسنامه متوفی حتی بعد از فوت هم می‌تواند مشکل گشا و یا سندی برای تخلف باشد.

به عبارت دیگر شناسنامه فرد متوفی دارای بار حقوقی بوده و حتی پس از فوت او نیز در بسیاری از موارد همچون انحصار وراثت، مهم‌تر از دوران زمان حیات وی می‌باشد.

افراد موظف بر گزارش فوت متوفی و ابطال شناسنامه

مطابق قانون ثبت احوال، وظیفه اعلام فوت و پیگیری مراحل باطل سازی شناسنامه فرد درگذشته بر عهده افراد زیر می‌باشد.

• خانواده و نزدیک ترین خویشاوندان متوفی.
• ماموران دولت و کارکنان ارگان‌هایی چون بیمارستان‌ها، قبرستان‌ها، مقامات نظامی و قضایی.
• گروه‌های امداد و نجات.
• ماموران انتظامی، صاحب یا متصدی مکانی که متوفی در آن فوت کرده است یا فردی که شاهد فوت وی باشد.

مطابق قانون، افراد غیر دولتی گزارش دهنده فوت، نباید کمتر از ۱۸ سال، سن داشته باشند مگر در مواقع استثنایی.

مدارک مورد نیاز برای ابطال شناسنامه

فردی که درخواست ابطال شناسنامه متوفی را را پیگیری می‌نماید، قبل از اینکه به اداره ثبت احوال شهرستان یا محل اقامت خود مراجعه نماید می‌بایست اسناد ذیل را همراه داشته باشد.

• شناسنامه یا سجلی متوفی.
• کارت ملی متوفی.
• گواهی ادارات و اشخاص مربوطه همچون پزشک، بیمارستان یا مسئولین قبرستان محل دفن متوفی.
• حکم قطعی فوت فرضی دادگاه جهت ابطال شناسنامه متوفی غایب مفقود الاثر.

در روستاها، مناطق عشایری یا حتی سایر مناطق ممکن است نتوان مدارک فوق را تهیه کرد که در این صورت ۲ نفر شاهد بالغ همراه مدارک شناسایی به اداره ثبت احوال مراجعه خواهند کرد.

مراحل باطل کردن شناسنامه متوفی

مطابق ماده ۲۲ قانون ثبت احوال، پس از فوت متوفی، چنانچه این واقعه در ایران رخ داده باشد؛ باید به اطلاع یکی از ادارات ثبت احوال کشور برسد.

اگر فرد ایرانی در خارج از کشور فوت کند نیز این واقعه باید به ماموران کنسولی محل اقامت اطلاع داده شود.

همانطور که بیان شد مطابق قانون ثبت احوال کشور مصوب سال ۱۳۵۵، فوت هر شخص باید به اطلاع ادارات ثبت احوال برسد.

در مقابل ثبت احوال نیز گواهی فوت صادر خواهد کرد که مهر مخصوص ( فوت شد ) بر این گواهی که خود دارای اطلاعاتی نظیر نام و نام خانوادگی، شماره شناسنامه و دلیل فوت متوفی می‌باشد، کوبیده خواهد شد.

مهلت اعلام فوت، ۱۰ روز از تاریخ مرگ متوفی می‌باشد و روز فوت و تعطیل رسمی بعد از آخرین روز، در این مهلت ۱۰ روزه، محاسبه نمی‌شوند.

امکان پیگیری مراحل فوق به صورت الکترونیک وجود دارد؟

در سال‌های اخیر، سازمان ثبت احوال، نسبت به راه اندازی سامانه‌های الکترونیکی مبادرت ورزیده است.

متقاضیان می‌توانند از طریق درگاه خدمات الکترونیکی سازمان ثبت احوال، اکثر درخواست‌های خود را به شکل اینترنتی پیگیری کنند.

اما برای برخی از درخواست‌ها همچون ابطال شناسنامه متوفی ساز و کار ویژه‌ای در نظر گرفته نشده است.

متقاضیان می‌توانند با مراجعه به سامانه درخواست گواهی فوت سازمان ثبت احوال کشور، نسبت به دریافت گواهی فوت اقدام کنند.

دریافت گواهی از اعمال ضمانت اجراهای قانونی مربوط به عدم ابطال شناسنامه متوفی پیشگیری می‌کند.

باقی امور نیز به صورت حضوری و در مراکز ثبت احوال کشور انجام خواهد شد.

سوالات متداول

• آیا مفقود شدن شناسنامه، عاملی موجه برای عدم پیگیری ابطال شناسنامه متوفی می‌باشد؟

شناسنامه از چند جنبه سندی مهم برای ثبت احوال می‌باشد؛ لذا در صورت مفقودی شناسنامه متوفی، مقرر شده است که افراد موظف به پیگیری، اسناد مربوط به فوت و فرآیند ابطال را تهیه نموده و به دادگاه مراجعه کنند.

دادگاه نامه‌ای جهت صدور شناسنامه المثنی و ابطال شناسنامه به اداره ثبت احوال مربوطه ارسال خواهد کرد.

نتیجتا، مفقودی شناسنامه دلیل موجه‌ای برای انصراف از پیگیری ابطال شناسنامه متوفی نخواهد بود.

• آیا امکان ابطال شناسنامه به صورت تمام الکترونیک وجود دارد؟

عملا خیر. صرفا می‌توان برخی از مراحل را بصورت غیر حضوری و از طریق سامانه پیگیری نمود.

همانطور که ملاحظه فرمودید، قانون‌گذار، نظر به اهمیت حرمت متوفی، اعتبار و اهمیت شناسنامه و به منظور جلوگیری از بروز هرج و مرج و جرایم سنگین‌تر، به بیان جرایم احتمالی در زمینه شناسنامه متوفی پرداخته و مجازات‌های متفاوتی را قرار داده است.

به همین منظور پیشنهاد می‌کنیم برای پیشگیری از وقوع جرم عدم ابطال شناسنامه متوفی یا مورد سوء استفاده قرار گرفتن از این جهات، با مشاورین موسسه دادفروز در ارتباط باشید.