اثبات بی گناهی در کلاهبرداری

اثبات بی گناهی در کلاهبرداری چگونه است؟ کلاهبرداری از جرایم مرکب محسوب می‌شود.

به نظر می‌توان آن را جرم بردن مال دیگری با استفاده از وسایل متقلبانه و در نتیجه فریب خوردن بزه‌دیده دانست.

با مطرح شدن دعاوی کلاهبرداری در بسیاری از مواقع این جرم با جرایم دیگری مثل جرم تحصیل مال از طریق غیر مشروع اشتباه گرفته می‌شود.

در این نوشته تلاش می‌کنیم تا بر اساس عناصر جرم، راه‌های اثبات بی‌گناهی در کلاهبرداری را تحلیل کنیم تا از مطرح شدن بیش از حد دعاوی کیفری جلوگیری نماییم.

شرایط وقوع کلاهبرداری چیست؟

کلاهبرداری مانند هر جرم دیگری از سه عنصر قانونی، معنوی و مادی برخوردار است.

عنصر قانونی جرم کلاهبرداری و شروع به آن در حقوق ایران، ماده ۱ و دو تبصره قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری و عنصر قانونی کلاهبرداری های خاص، قوانین و موارد متفرقه می‌باشد.

برای وقوع کلاهبرداری وجود سه شرط ضرورت دارد.

نبود هریک، کلاهبرداری را منتفی می‌کند و بی‌گناهی شخص در کلاهبرداری اثبات می‌شود.

هرچند ممکن است عمل شخص مشمول جرم دیگری مانند خیانت در امانت باشد.

توسل به وسایل متقلبانه یا حیله و فریب

برای تحقق جرم کلاهبرداری، نحوه ارتکاب جرم اهمیت فراوان دارد.

تحصیل مال، حتماً باید با توسل به وسایل متقلبانه باشد.

اگر مرتکب مال را بدون توسل به وسایل متقلبانه گرفته باشد، کلاهبرداری محقق نیست.

اثبات بی گناهی در کلاهبرداری چگونه است؟

اگر متهم بتواند اثبات کند که برای کسب مال دیگری، حیله و فریبی به کار نبرده است، بی‌گناهی او در کلاهبرداری اثبات می‌گردد.

توجه داشته باشید که معیار تشخیص توسل متهم به حیله و فریب، معیار عرفی یا نوعی است.

یعنی قاضی بررسی می‌کند که عمل متهم از نظر عامه مردم، تقلب آمیز محسوب می‌گردد یا خیر.

در حالت دوم، او بی‌گناه محسوب می‌گردد.

به همین خاطر صرف دروغگویی، بدون استفاده از وسایل متقلبانه، باعث تحقق کلاهبرداری نیست.

زیرا اکثریت مردم با دروغ گفتن دیگری, پول خود را به او نمی‌دهند.

البته این را هم باید بدانیم که تحصیل مال با صرف دروغگویی را می‌توان تحصیل مال نامشروع دانست که خود جرم دیگری است.

اثبات تقدم تحصیل مال بر توسل به وسایل متقلبانه

برای تحقق جرم کلاهبرداری، توسل به وسایل متقلبانه یا همان حیله و فریب، باید قبل از گرفتن مال دیگری باشد.

پس اگر متهم ثابت کند که مال دیگری را قبل از اینکه حیله و فریبی انجام دهد، از وی دریافت کرده، اثبات بی گناهی در کلاهبرداری صورت می‌گیرد.

برای مثال اگر الف مال ب را قرض بگیرد و با استفاده از وسایل متقلبانه، وانمود کند که مال ب را از دست او دزدیده‌اند، عمل او مشمول کلاهبرداری نیست.

زیرا توسل به وسایل متقلبانه بعد از گرفتن مال انجام شده است.

نحوه ثابت نمودن عدم فریب بزه‌دیده

برای وقوع کلاهبرداری، شخص بزه دیده باید فریب خورده باشد و به خاطر فریب خوردن، مال خویش را به دیگری داده باشد.

در غیر این صورت کلاهبرداری محقق نشده است.

مثلاً اگر الف بداند که ب قطعا به وی دروغ می‌گوید، با این حال به دلیل دیگری مثل علاقه خود به ب، مال خود را به وی بدهد، جرم کلاهبرداری محقق نشده است و بی‌گناهی ب اثبات می‌شود.

همچنین اگر الف خود را با توسل به وسایل متقلبانه و حیله و فریب، پزشک جلوه بدهد، اما ب بداند که او مدرک ندارد ولی با این وجود مال خود را به وی تسلیم کند، الف در اینجا از کلاهبرداری بی‌گناه شمرده می‌شود.

علت این امر این است که در کلاهبرداری، باید بزه دیده فریب بخورد و در این فرض، فریب واقع نشده است.

اثبات عدم وقوع نتیجه

کلاهبرداری جرمی مقید به نتیجه است.

یعنی باید نتیجه جرم کلاهبرداری که تحصیل مال است، واقع شود وگرنه متهم بی‌گناه شناخته می‌شود.

پس اگر الف با حیله و فریب تلاش کند ب را گول بزند و ب هم گول بخورد، اما به هر دلیلی نتواند مال را به الف تسلیم کند، کلاهبرداری واقع نگردیده است.

با این وجود می‌توان فعالیت الف را شروع به جرم کلاهبرداری محسوب نمود که خود مجازات مستقلی دارد.

ثابت نمودن تعلق مال به متهم

اگر متهم، حتی از طریق توسل به وسایل متقلبانه و با فریبکاری، مال خود را از چنگ دیگری از طریق فریب و به دست بیاورد، او می‌تواند بی‌گناهی خویش در کلاهبرداری را ثابت کند.

زیرا وقوع کلاهبرداری منوط به این است که شخص کلاهبردار، مال متعلق به دیگری را ببرد نه مال خود را.

اثبات گرفتن مال دیگری به طور موقت

گرفتن مال دیگری به طور موقت کلاهبرداری نیست.

مثلاً اگر الف با توسل به وسایل متقلبانه، کتاب ب را از او بگیرد و بخواهد برای چند روز مطالعه کند.

همچنین بتواند اثبات کند که استفاده او از کتاب، موقت بوده، قادر خواهد بود که بی‌گناهی خویش را در محکمه نشان دهد.

ثابت نمودن عدم ذی‌نفع بودن متهم

برای وقوع جرم کلاهبرداری، خود شخص متهم در کلاهبرداری باید نفع مالی ببرد.

سود بردن شخص ثالث، موجب نمی‌شود شخص اول را کلاهبردار بدانیم.

مثلاً اگر الف که مسافر کشتی است، با توسل به وسایل متقلبانه ب را فریب دهد که کشتی در حال غرق شدن است و ب مال خود را به دریا بریزد، در اینجا با اینکه ضرر زیادی به ب وارد شده ولی الف نفع مالی نبرده است.

پس الف اگر اثبات کند که نفعی نبرده، بی‌گناهی خود را ثابت نموده است.

اثبات عدم سونیت با عنصر معنوی

همانطور که بیان شد، هر جرمی باید با سوءنیت واقع شود.

در غیر این صورت، شخص را نمی‌توان مجازات کرد.

به همین دلیل اگر الف بتواند اثبات کند که به شوخی ‌خواسته مال دوستش را تحصیل کند، او نسبت به جرم کلاهبرداری بی‌گناه خواهد بود.

زیرا او سوءنیت نداشته است.

همچنین اگر الف در حالت مستی یا نئشگی، بتواند وی را فریب دهد چون اراده نداشته نمی‌توان او را کلاهبردار دانست.

گرچه او برای مصرف مواد یا نوشیدنی‌جات الکلی، مجازات خواهد گردید.

ثابت نمودن آگاهی از متقلبانه بودن عمل

اگر ب بداند که مدارک الف متقلبانه هستند؛ اما با وجود آگاهی به تقلب پولی به او بدهد نیز جرمی واقع نگردیده است.

زیرا همانطور که بیان کردیم، برای وقوع کلاهبرداری بزه دیده باید فریب بخورد.

همچنین اگر الف با توسل به وسایل متقلبانه، خانه قدیمی ‌ساخت خود را نوساز جلوه دهد و گرانتر از قیمت واقعی به ب بفروشد، اما ب بدون توجه به اینکه خانه نوساز است، پول را داده باشد.

به عبارت دیگر، نوساز بودن خانه برای وی اهمیتی نداشته باشد نیز جرم کلاهبرداری واقع نشده است.

الف می‌تواند با اثبات عدم اهمیت نوساز بودن خانه برای ب، بی‌گناهی خویش را اثبات کند.

نتیجه‌گیری

در این نوشته تلاش کردیم تا روش‌های اثبات بی گناهی در کلاهبرداری را توضیح دهیم.

همانطور که بیان گردید، اگر هر یک از عناصر مادی و معنوی جرم واقع نشده باشند، کلاهبرداری محقق نشده است.

متهم می‌تواند با اثبات این موضوع، بی‌گناهی خویش را در کلاهبرداری ثابت کند.

سوالات متداول

• کلاهبرداری به چه معناست؟

یعنی شخصی با استفاده از وسایل متقلبانه یا همان حیله و فریب، دیگری را فریب دهد.

همچنین آن شخص در نتیجه فریب خوردن، مال خویش را به کلاهبردار تسلیم کند.

• اثبات بی گناهی در کلاهبرداری چگونه است؟

برای اثبات بی گناهی در کلاهبرداری، راه‌های متعددی مثل اثبات متقلبانه نبودن عمل، قرض گرفتن مال دیگری به طور موقت و عدم تحصیل مال وجود دارد.

• معیار متقلبانه بودن عمل چیست؟

قضاوت عرف یا عامه مردم می‌باشد.

در صورتی که عرف عملی را حیله و فریب نداند، جرمی واقع نگردیده است.

کلاهبرداری و عناصر معنوی و مادی آن، پیچیدگی‌های خاص خود را دارند که مشاور حقوقی می‌تواند شما را در جهت شناخت شرایط این جرم یاری دهد.

در همین راستا مشاوران دادفروز آماده‌اند تا با راهنمایی شما، ابهامات را برطرف سازند.