انواع مسئولیت در اسناد تجاری کدام‌اند؟ استفاده از ابزارهای پرداختی مانند چک، سفته و برات در تجارت امروزی اهمیت زیادی یافته است. این ابزارها نقش مهمی در انجام پرداخت‌ها دارند و باعث تسهیل معاملات می‌شوند. یکی از مهم‌ترین موضوعات در ارتباط با اسناد تجاری، مسئولیت امضا کنندگان است. امضا کنندگان اسناد تجاری، اعم از صادرکننده، ضامن یا ظهرنویس، موظف به پرداخت مبلغ مندرج در سند هستند.
در صورت عدم پرداخت ممکن است دعاوی تجاری مطرح گردد. بنابراین، افراد باید پیش از امضای هر سند تجاری، از مسئولیت‌هایی که با امضای سند بر عهده می‌گیرند، کاملاً آگاه باشند.
فهرست مطالب
معنای سند تجاری
همان‌طور که اشاره شد، امضای سند تجاری برای امضا کننده ایجاد مسئولیت می‌کند. اما پیش از ورود به بحث مسئولیت‌ها، لازم است مفهوم اسناد تجاری را بهتر بشناسیم تا بدانیم وقتی از مسئولیت در اسناد تجاری صحبت می‌کنیم، دقیقاً چه اسنادی مد نظر است.
اسناد تجاری به مجموعه‌ای از اسناد اطلاق می‌شود که در معاملات تجاری، توسط افراد (اعم از تجار و غیر تجار) مورد استفاده قرار می‌گیرند. این اسناد در واقع وسیله‌ای برای پرداخت و تسهیل معاملات غیرنقدی هستند که به جای پول نقد به کار می‌روند.
انواع سند تجاری
اسناد تجاری به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند.
اسناد تجاری در معنای عام: هر سندی که در یک معامله تجاری استفاده شود، به عنوان سند تجاری در معنای عام شناخته می‌شود. این اسناد شامل چک، سفته، برات، اوراق قرضه، ضمانت‌نامه‌های بانکی، بارنامه و… است.
اسناد تجاری در معنای خاص: برخی از اسناد به دلیل اهمیت بیشتر و مسئولیت‌های خاصی که برای امضا کنندگان ایجاد می‌کنند، در دسته اسناد تجاری خاص قرار می‌گیرند. این اسناد در معاملات به عنوان جایگزین پول نقد عمل می‌کنند و بیانگر بدهی حال یا مدت‌دار (با وعده) هستند. از جمله مهم‌ترین اسناد تجاری خاص می‌توان به چک، سفته و برات اشاره کرد.
انواع مسئولیت در اسناد تجاری
دو نوع اصلی از مسئولیت در اسناد تجاری وجود دارد.
- مسئولیت نسبی
در مسئولیت نسبی، هر شخص به نسبت سهم خود در پرداخت خسارات یا بدهی‌ها مسئول است. به عنوان مثال، اگر چند نفر با سرمایه‌های مساوی یک کسب و کار مشترک ایجاد کنند و آن کسب و کار دچار زیان شود، هر یک از آنها به نسبت سهم خود از سرمایه، مسئول پرداخت بدهی‌ها خواهند بود.
- مسئولیت تضامنی
در مقابل مسئولیت نسبی، نوع دیگری از مسئولیت وجود دارد که مسئولیت تضامنی نامیده می‌شود. قانونگذار ایران در خصوص اسناد تجاری خاص مانند چک، سفته و برات، مسئولیت تضامنی را پذیرفته است. این بدین معناست که تمامی کسانی که سند تجاری را امضا می‌کنند (اعم از صادرکننده، ضامن یا ظهرنویس)، دارای مسئولیت تضامنی هستند.
به عنوان مثال، اگر فردی چکی را صادر و امضا کند و سپس آن چک توسط نفر دیگری ظهرنویسی شده و به شخص ثالث منتقل شود، تمامی افراد امضا کننده چک (از صادرکننده اصلی تا ضامنان و ظهرنویسان) در مقابل دارنده چک مسئول خواهند بود. در صورت عدم پرداخت چک در موعد مقرر، دارنده چک می‌تواند به هر یک از امضاکنندگان برای وصول طلب خود مراجعه کند.
انواع مسئولیت تضامنی
مسئولیت تضامنی خود به دو نوع تقسیم می‌شود.
- مسئولیت تضامنی طولی
در این نوع مسئولیت، طلبکار ابتدا باید به شخصی مراجعه کند که مستقیم از او طلب دارد. اگر این شخص نتواند بدهی را پرداخت کند، طلبکار می‌تواند به ضامن او مراجعه کند. در واقع، افراد در این نوع مسئولیت در طول هم قرار دارند و طلبکار باید ابتدا از شخص اصلی طلب خود را مطالبه کند و در صورت عدم نتیجه، به نفر بعدی مراجعه کند.
- مسئولیت تضامنی عرضی
برخلاف نوع طولی، در مسئولیت تضامنی عرضی طلبکار اختیار دارد به هر یک از امضاکنندگان سند تجاری مراجعه کرده و طلب خود را از او وصول کند. در این حالت، طلبکار نیازی به رعایت ترتیب خاصی ندارد و می‌تواند از همان ابتدا به هر یک از افراد امضا کننده سند مراجعه کند.
قانونگذار ایران برای اسناد تجاری خاص مانند چک، سفته و برات، مسئولیت تضامنی عرضی را به رسمیت شناخته است.
وکالت در اسناد تجاری
همان‌طور که اشاره شد، هر کسی که سند تجاری را امضا کند، مسئول پرداخت مبلغ مندرج در آن است. اما استثنایی بر این اصل وجود دارد و آن امضای سند به وکالت از دیگری است. در این حالت، وکیلی که سند تجاری را به وکالت امضا می‌کند، مسئولیتی در قبال مبلغ سند ندارد و مسئولیت به عهده شخصی خواهد بود که وکیل به نمایندگی از او سند را امضا کرده است. البته وکیل باید به صراحت اعلام کند که به وکالت از دیگری سند را امضا کرده است؛ در غیر این صورت، تمام مسئولیت بر عهده خود او خواهد بود.
جمع بندی
اسناد تجاری، نقش مهمی در معاملات تجاری و حتی در معاملات روزمره مردم دارند. ابزارهایی مانند چک، سفته و برات به افراد این امکان را می‌دهند که به جای استفاده از پول نقد، معاملات خود را به شکل غیر نقدی انجام دهند. با وجود افزایش روزافزون استفاده از این اسناد، بسیاری از مردم از میزان و نوع مسئولیت‌های خود در قبال این اسناد آگاهی کافی ندارند.
در اسناد تجاری خاص مانند چک، سفته و برات، قانونگذار ایران مسئولیت تضامنی عرضی را پذیرفته است. این بدان معناست که دارنده سند تجاری می‌تواند به هر یک از امضا کنندگان سند، برای وصول طلب خود مراجعه کند. آگاهی از مسئولیت‌های ناشی از امضای اسناد تجاری، به ویژه در شرایط پیچیده حقوقی، امری بسیار حیاتی است و مشاوره حقوقی تخصصی می‌تواند در این زمینه از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند. در صورتی که نیازمند دریافت مشاوره حقوقی در مورد مسئولیت‌های اسناد تجاری هستید، می‌توانید با تیم حقوقی دادفروز در ارتباط باشید.
سوالات متداول
- انواع مسئولیت در اسناد تجاری چیست؟
انواع مسئولیت شامل مسئولیت نسبی و مسئولیت تضامنی است. مسئولیت تضامنی نیز به دو نوع طولی و عرضی تقسیم می‌شود.
- مسئولیت در اسناد تجاری خاص چگونه است؟
قانونگذار ایران برای اسناد تجاری خاص مانند چک، سفته و برات، مسئولیت تضامنی عرضی را پذیرفته است.
- آیا وکیل در قبال امضای سند تجاری مسئولیت دارد؟
در صورتی که وکیل به صراحت اعلام کند که سند را به وکالت از دیگری امضا کرده، مسئولیتی در قبال مبلغ مندرج در سند نخواهد داشت و این مسئولیت به عهده شخص اصیل خواهد بود.
|
|
بدون دیدگاه