ورشکستگی چند نوع است؟

انواع ورشکستگی کدام‌اند؟ تجارت یکی از مهم‌ترین، خطیرترین و پرسودترین فعالیت‌های اقتصادی تلقی می‌شود.

در مسیر تجارت، تجار گاهی از اوقات به دلیل اشتباهات و هزینه‌های زیادی که می‌پردازند بدهی‌های زیادی از خود به جای می‌گذارند و سرمایه خود را به باد می‌دهند.

بر همین اساس قانونگذار برای تنظیم روابط چنین تاجری با سایر افراد نهادی تحت عنوان ورشکستگی را تعریف نموده است.

با توجه به دعاوی تجاری مطروحه قواعد خاصی را برای حمایت از تاجرانی که نقش و تقصیری در ورشکستگی خود نداشته‌اند در نظر گرفته است.

همچنین لازم بوده است تا قانونگذار از طلبکاران چنین تاجری نیز حمایت به عمل آورد و از طلب آنان محافظت کند تا با صرف ورشکست شدن شخص تاجر، طلب آنها محفوظ باقی بماند.

در حقوق تجارت ایران ورشکستگی نهادی مخصوص به تجار است.

افراد غیر تاجر می‌بایست از نهادی به نام اعسار استفاده کنند.

انواع ورشکستگی یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه ورشکستگی می‌باشد.

قانونگذار با تفکیک انواع ورشکستگی آثار خاصی را بر هر کدام بار نموده، حتی برای برخی از انواع ورشکستگی مجازات نیز تعیین شده است.

مفهوم ورشکستگی

ورشکستگی در قانون تجارت ایران تعریف شده است.

به موجب ماده ۴۱۲ قانون تجارت ایران ورشکستگی تاجر یا شرکت تجارتی در نتیجه توقف از تادیه وجوهی که بر عهده او است حاصل می‌شود. ‌

حکم ورشکستگی تاجری را که حین‌الفوت در حال توقیف بوده تا یک سال بعد از مرگ او نیز می‌توان صادر نمود.

بنابراین ورشکسته به کسی گفته می‌شود که به دلیل آنکه وجه نقدی در اختیار ندارد یا مالی ندارد نمی‌تواند بدهی‌های خود را بپردازد و از انجام بدهی‌های خود متوقف می‌شود.

البته ورشکستگی همیشه به این دلیل نیست که تاجر هیچ مالی ندارد، بلکه ممکن است ورشکستگی تاجر در نتیجه این باشد که اموال او در رهن بانک یا صندوق دادگستری قرار دارد.

همچنین تاجر به دلیل عدم دسترسی به آنها از پرداخت بدهی‌های خود متوقف شده باشد.

انواع ورشکستگی کدام‌اند؟

قانونگذار ایران برای ورشکستگی انواع مختلفی را تعریف کرده است.

آثار ورشکستگی در انواع مختلف آن نیز متفاوت است که ذیلا هر کدام از آنها را به تفصیل بررسی خواهیم نمود.

ورشکستگی عادی

گاهی از اوقات تجار به دلیل حوادث عادی زندگی و مشکلاتی که خارج از اراده آنها بوده است و هیچ ارتباطی با فعالیت آنها و نوع نگرش آنها به تجارت ندارد ورشکسته می‌شوند.

به عنوان مثال فرض کنید که یک تاجر ممکن است بدون هیچ عمدی مثلاً به دلیل تحریم‌های اقتصادی یا تغییر و تحولات ناگهانی بازار از پرداخت بدهی‌های خود متوقف شده و در نتیجه ورشکست شود.

این نوع از ورشکستگی یک ورشکستگی عادی می‌باشد.

چنین تاجری می‌بایست ظرف سه روز از حصول توقف به دفتر دادگاه عمومی حقوقی مراجعه کرده و با تحویل دادن صورتحساب دارایی و دفاتر تجاری خود ورشکستگی خود را اعلام کند.

پس از صدور حکم ورشکستگی برای چنین تاجری مدیر تصفیه نیز از جانب دادگاه مشخص شده و فرایند تصفیه امور ورشکسته آغاز شود.

مفهوم ورشکستگی به تقصیر

نوع دیگری از ورشکستگی وجود دارد که ورشکستگی به تقصیر نامیده می‌شود.

ورشکستگی به تقصیر به آن معنا است که تاجر به دلیل قصوری که در انجام فعالیت‌های تجاری انجام داده ورشکسته شده و نتواند بدهی‌های خودش را پرداخت نماید.

بر اساس ماده ۵۴۱ قانون تجارت تاجر در موارد ذیل ورشکسته به تقصیر اعلان می‌شود.

• در صورتی که محقق شود مخارج شخصی یا مخارج خانه در ایام عادی نسبت به درآمد او فوق‌العاده بوده است.
• اگر محقق شود که تاجر نسبت به سرمایه خود مبالغ عمده صرف معاملاتی کرده که در عرف تجارت موهوم یا نفع آن منوط به اتفاق‌محض است.
• در صورتی که به قصد تاخیر انداختن ورشکستگی خود خریدی بالاتر یا فروشی نازلتر از مظنه روز کرده باشد.
• اگر به همان قصد وسایلی که دور از صرفه است به کار برده تا تحصیل وجهی نماید اعم از اینکه از راه استقراض یا صدور برات یا به طریق دیگر باشد.
• در صورتی که یکی از طلبکارها را پس از تاریخ توقف بر سایرین ترجیح داده و طلب او را پرداخته باشد.

باید اشاره کنیم که ورشکستگی به تقصیر یک جرم بوده و مرتکب آن به مجازات نیز محکوم خواهد شد.

بر اساس ماده ۶۷۱ قانون مجازات اسلامی مجازات ورشکسته به تقصیر از ۶ ماه تا ۲ سال حبس است.

ورشکستگی به تقلب

باید گفت ورشکستگی به تقلب یکی از انواع ورشکستگی می‌باشد.

این ورشکستگی عبارت از آن است که دادگاه در حین رسیدگی به امر ورشکستگی احراز می‌کند که تاجر عمداً خود را ورشکسته معرفی می‌کند تا از پرداخت بدهی طلبکاران سرباز زند.

بر اساس ماده ۵۴۹ قانون تجارت هر تاجر ورشکسته که دفاتر خود را مفقود نموده، قسمتی از دارایی خود را مخفی کرده، به طریق مواضعه و معاملات صوری از‌میان برده یا خود را به وسیله اسناد یا صورت دارایی و قروض به طور تقلب مدیون قلمداد نموده ورشکسته به تقلب اعلام و مطابق قانون جزا مجازات می‌شود.

همانند ورشکستگی به تقصیر ورشکستگی به تقلب نیز یک عمل مجرمانه است.

بر اساس ماده ۶۷۰ قانون مجازات اسلامی کسانی که به عنوان ورشکستگی به تقلب محکوم می ‌شوند به مجازات حبس از ۱ تا ۵ سال محکوم خواهند شد.

نتیجه‌گیری

تجارت و فعالیت‌های تجاری از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در دنیای امروز محسوب می‌شوند.

گاهی از اوقات پیش می‌آید که تجار به دلیل بی‌احتیاطی‌هایی که در امر تجارت انجام می‌دهند نمی‌توانند که بدهی‌های خود را پرداخت کنند.

به همین دلیل از پرداخت بدهی‌های خود متوقف می‌شوند.

قانونگذار در چنین شرایطی برای حمایت از تاجر و همچنین طلبکاران او، نهادی تحت عنوان ورشکستگی را تعریف نموده است که قواعد خاصی بر آن بار می‌شود.

نهاد ورشکستگی مختص به تجار بوده و اشخاص غیر تجار می‌توانند از نهاد اعسار استفاده کنند.

قانونگذار انواعی را برای ورشکستگی برشمرده که برای هر کدام از انواع ورشکستگی قواعد خاصی نیز در نظر گرفته شده است.

ورشکستگی دارای سه نوع عادی، به تقلب و به تقصیر می‌باشد که دو نوع اخیر آن، عنوان مجرمانه داشته و برای مرتکب آن مجازات حبس نیز در نظر گرفته شده است.

البته وجه کیفری ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب نیازمند اثبات در دادگاه کیفری می‌باشد.

اصول حقوق کیفری نیز بر این دو نوع ورشکستگی حاکم خواهد بود.

مسائل حقوقی مربوط به انواع ورشکستگی جزء پیچیده‌ترین مسائل حقوقی در عرصه حقوق تجارت هستند.

بنابراین چنانچه در این زمینه نیازمند مشاوره حقوقی تخصصی هستید با تیم حقوقی دادفروز در ارتباط باشید.

سوالات متداول

• ورشکستگی چه معنایی دارد؟

به معنای توقف تاجر از پرداخت بدهی‌هایی می‌باشد که بر عهده او قرار گرفته است.

ممکن است که تاجر دارای اموال زیادی نیز باشد اما به دلیل اینکه در رهن بانک یا وثیقه می‌باشد به آنها دسترسی نداشته باشد.

به همین دلیل از پرداخت بدهی‌های خود متوقف شود.

در چنین شرایطی این تاجر نیز مشمول عنوان ورشکستگی خواهد بود.

• انواع ورشکستگی کدام است؟

ورشکستگی دارای سه نوع عادی، به تقلب و به تقصیر می‌باشد.

دو مورد آخر دارای وجه کیفری و مجازات حبس هستند و جرم می‌باشند.

• مجازات در نظر گرفته شده برای ورشکستگی به تقصیر و ورشکستگی به تقلب چیست؟

برای این دو ورشکستگی به ترتیب حبس از ۶ ماه تا ۲ سال و حبس از ۱ تا ۵ سال در نظر گرفته شده است.