شرایط قصاص پدر توسط فرزند چیست؟ قتل یا سلب حیات شخص، شدیدترین جنایت علیه تمامیت جسمانی افراد است که قانون‌گذاران در سراسر دنیا مجازات‌های شدیدی را برای آن در نظر می‌گیرند.
در نظام حقوقی ایران ممکن است با توجه به نوع قتل، دعاوی کیفری مطرح شده و قاتل محکوم به قصاص گردد.
برای بررسی مجازات قتل فرزند توسط پدر که یکی از آنها ممکن است قصاص باشد، لازم است معنای قصاص را بشناسیم.
قصاص چیست؟
قصاص واژه‌ای از ریشه قص به معنی پی گرفتن چیزی است.
اولیای دم مقتول با قصاص سعی می‌کنند به دنبال احقاق حق قتل مقتول باشند.
البته قصاص ممکن است در خصوص اعضای بدن آسیب دیده شخص هم مطرح شود.
پس اگر جنایتی بر بدن شخص وارد شده و خود او زنده باشد، او حق قصاص مادون نفس دارد.
و در صورت سلب حیات او، اولیای دم وی ممکن است قاتل را قصاص کنند که به آن قصاص نفس می‌گوییم.
شرایط قصاص پدر توسط فرزند چیست؟
در خصوص شرایط قصاص پدر توسط فرزند باید گفت قصاص به جنایات اختصاص دارد و در تعریف جنایت، سه موضوع ذیل به چشم می‌خورد.
- انسان بودن شخص آسیب دیده یا مجنی‌علیه.
- دیگری بودن.
- محقون‌الدم بودن بزه دیده.
منظور از شرط دوم این است که اگر فردی آسیبی به خود وارد کند، مثلاً دست خود را قطع کند، از نظر قانونی مسئولیتی ندارد.
منظور از محقون الدم این است که جان و جسم شخص در حمایت قانونی و شرعی قرار گرفته باشد و قانون‌گذار جسم و جان او را از حیطه حمایت خود خارج نگردانده باشد.
در مقابل این موضوع، شخص مهدورالدم قرار دارد که جنایت بر او موجب قصاص یا دیه نخواهد شد.
ماده ۳۰۲ قانون مجازات اسلامی به اشخاص مهدورالدم اشاره نموده است.
انواع جنایات
جنایات نیز به دو قسم عمدی و غیر عمدی تقسیم می‌شوند.
خود جنایات غیر عمدی هم دو نوع دارند؛ پس در نهایت سه نوع جنایت در قانون ذکر شده است.
- عمدی
- غیر عمدی
- خطای محض ( از مواد ۲۹۰ تا ۲۹۳).
عمدی بودن جنایت
شرایط قصاص پدر توسط فرزند به این صورت است که فقط در جنایات عمدی وجود دارد.
در جنایات شبه عمد و خطای محض، تحت هیچ شرایطی قصاص وجود ندارد.
منظور از جنایت عمدی این است که مرتکب، هم قصد رفتار و هم قصد جنایت واقع شده بر روی بزه دیده را داشته باشد.
مانند اینکه الف با قصد قتل به ب تیراندازی کند و ب نیز بمیرد.
هرگاه یکی از این شرایط موجود نباشد، قصاص واقع نمیشود.
شرایط عمومی جرم
اصولاً هر جرم و جنایتی در صورتی موجب مسئولیت کیفری می‌شوند که مرتکب آن، عاقل و بالغ و دارای اراده باشد و در حالت مستی یا تحت اکراه دیگری مرتکب قتل نشده باشد.
البته قانون‌گذار به تبعیت از نظر مشهور فقهی، اکراه را در قصاص نفس تاثیر نداده است.
توضیح آنکه، حتی اگر شخص مجبور به قتل دیگری شود هم، خود شخص اکراه‌شده قصاص می‌شود.
اما در خصوص جنایات مادون نفس، کسی که او را مجبور کرده قصاص می‌گردد.
تقاضای اولیای دم
شرایط قصاص پدر توسط فرزند این گونه است که برای اولیای دم یا خود شخص، در صورتی که جنایت مادون نفس باشد، باید تقاضای اجرای آن را بکنند.
زیرا قصاص حق ایشان است و اگر در هر شکلی با جانی مصالحه کنند او قصاص نخواهد شد.
تساوی در عقل
بر اساس ماده ۳۰۵ مرتکب جنایت عمدی نسبت به مجنون علاوه بر پرداخت دیه به تعزیر مقرر در کتاب پنجم تعزیرات نیز محکوم می‌شود.
مشخص است که اگر یک شخص عاقل، مجنونی را به قتل برساند، قصاص نخواهد شد و تنها باید دیه او را پرداخت کند و البته به حکم قاضی مجازات تعزیری می‌شود.
یکسان بودن ادیان
این شرط بدین معناست که قاتل مسلمان تنها در صورت قتل مسلمانی دیگر قصاص می‌شود و اگر شخص غیر مسلمانی را به قتل برساند یا به او جنایتی مادون نفس وارد سازد، قصاص نخواهد شد.
عدم سرایت قصاص
اگر جنایت مادون نفس باشد، یعنی مربوط به اعدام شخص نباشد و قصاص کردن عضو باعث شود که جراحت به سایر اعضا نیز گسترش یابد، در این صورت بزه دیده نمی‌تواند تقاضای قصاص کند.
تنها راه ممکن است که او دیه عضو آسیب دیده را تقاضا کند.
آیا پدر به خاطر قتل فرزند قصاص می‌شود؟
شرایط قصاص پدر توسط فرزند بدین گونه است که این موضوع از شروط دیگر اعمال قصاص است.
بر اساس ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی قصاص در صورتی ثابت می‌شود که مرتکب، پدر یا از اجداد پدری مجنی علیه نباشد و مجنی علیه، عاقل و در دین با مرتکب مساوی باشد.
چنانچه مجنی علیه مسلمان باشد، مسلمان نبودن مرتکب، مانع شرایط قصاص پدر توسط فرزند نیست.
پس بر اساس این ماده پدر یا جد پدری شخص، به خاطر قتل او قصاص نخواهد شد.
شرایط قصاص پدر توسط فرزند ریشه در نظر مشهور بین فقهای شیعه و احادیث دارد.
البته گاه به دلایل عقلی نیز برای اثبات آن توجه می‌شود.
برای مثال شهید ثانی از فقهای مشهور شیعه دلیل عدم قصاص پدر را حفظ حرمت وی دانسته و پدر را سبب موجود شدن فرزند می‌داند.
در این خصوص نیاز است نکاتی را مطرح کنیم.
اولاً ثابت نشدن قصاص علاوه بر پدر در رابطه با اجداد پدری ،هر چقدر که بالا روند نیز، وجود دارد.
پس اگر فردی نوه پسری یا فرزند پسر خود را به قتل برساند، قصاص نخواهد شد.
به نظر بعضی این حکم فقط در مورد پدر مشروع است.
اگر پدر نامشروع به فرزند خود جنایتی وارد سازد شرایط قصاص پدر توسط فرزند در این خصوص متفاوت است و پدر قصاص می‌شود.
با این وجود اداره کل حقوقی قوه قضاییه نظری مخالف را با این شرح بیان نموده است.
ماده ۸۸۴ قانون مدنی در مورد ولدالزنا نیز کلمه پدر را به کار برده است.
نکات مرتبط با شرایط قصاص پدر توسط فرزند
بنابراین با عنایت به ماده مذکور و فتاوی فقهای عظام و لحاظ مفاد رأی وحدترویه هیأت عمومی دیوان عالی کشور و اطلاق واژه پدر در ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، مقررات ماده اخیرالذکر شامل پدر طبیعی نیز می‌شود.
پس طبق این نظریه، قاتل اگر پدر طبیعی یا نامشروع شخص هم باشد، شرایط قصاص پدر توسط فرزند بدین صورت است که پدر قصاص نمی‌گردد.
علاوه بر این با تصریح ماده ۳۰۹ این ادعا که مرتکب، پدر یا یکی از اجداد پدری بزه دیده است باید در دادگاه ثابت شود و اگر شخص نتواند ثابت کند که پدر مقتول است، با سوگند ولی دم قصاص خواهد شد.
همچنین در ارتکاب جنایت توسط پدر تفاوتی میان اینکه مقتول دختر یا پسر جانی است وجود ندارد و در هر دو مورد قصاص ساقط است.
البته عدم ثبوت قصاص مختص به موردی است که شخصی به فرزند پسر خود یا نوه پسری جنایت وارد کند.
مثلاً اگر دختر یا نوه دختری را به قتل برساند، قصاص می‌شود.
جنسیت نوه دختری او تاثیری در قصاص او نخواهد داشت.
مثلاً اگر «الف» یک فرزند پسر به نام «ب» داشته باشد و «ب» نیز یک فرزند به نام «ج» داشته باشد، در صورتی که «الف» به «ج» جنایتی وارد کند، قصاص نمیشود.
تفاوتی نمی‌کند که «ج» دختر باشد یا پسر.
اما اگر «الف» یک فرزند دختر به نام «ب» داشته باشد و «ب» نیز یک فرزند به نام «ج» داشته باشد، در صورتی که «الف» به «ج» جنایتی وارد کند، قصاص خواهد شد.
مضافاً باید اشاره کنیم که سقوط شرایط قصاص پدر توسط فرزند به معنای عدم مسئولیت آنان به صورت مطلق نمی‌باشد.
بر اساس نظریه مشورتی ۹۰۶۷، پدر قاتل در دادسرا مورد تعقیب قرار می‌گیرد و در نهایت اگر محکوم به قتل شود به جای قصاص به پرداخت دیه به اولیای دم ملزم خواهد شد.
علاوه بر این پدر بر اساس قانون و نظر فقهای شیعه به خاطر ارتکاب فعل حرام به مجازات تعزیری نیز محکوم می‌گردد.
مطالبه شرایط قصاص پدر توسط فرزند
در مورد سوالی مطرح می‌شود که آیا پسر شخص میتواند در شمول اولیای دم قرار گرفته و تقاضای قصاص پدر را بنماید؟
مسلماً اگر فرزند پسر توسط پدر او به قتل برسد، از آن‌جا که پدربزرگ جدی قصاص نمیشود، قصاص وی نیز ساقط است.
اما ممکن است شخصی همسر خود را به قتل برساند و تنها ولی دم همسر فرزند او باشد
با توجه به اینکه مطالبه قصاص از طریق اولیای دم هرچند که فرزند تنها ولی دم باشد توسط قانون منع نشده است، به نظر فرزند میتواند در خصوص شرایط قصاص پدر توسط فرزند، تقاضای قصاص پدرش را به خاطر قتل مادر بنماید.
با این وجود تفاوتی نمی‌کند که این فرزند پسر باشد یا دختر.
همچنین با توجه به اینکه دیه زن نصف دیه مرد است، نصف دیه او باید پرداخت گردد.
جمع بندی
در این مقاله سعی کردیم شرایط قصاص پدر توسط فرزند را بررسی کنیم و شرایط معافیت پدر از قصاص را مطرح کنیم.
همانگونه که ذکر کردیم با وجود رابطه پدر-فرزندی میان قاتل و مقتول، قاتل قصاص نمیشود.
اما این امر به معنای عدم مسئولیت او نیست.
سوالات متداول
- آیا پدر با قتل فرزند قصاص نمیشود؟
بر اساس ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی، پدر و جد پدری با ارتکاب جنایت نفس یا مادون نفس قصاص نخواهند شد.
- آیا پدر در صورت قتل مجازات نمیشود؟
با اینکه پدر در صورت قتل قصاص نمیشود اما این امر به معنای عدم مسئولیت او نیست.
زیرا اولاً او ملزم است دیه فرزند خویش را به اولیای دم بدهد و همچنین به خاطر ارتکاب فعل حرام به مجازات تعزیری که در اینجا حبس است محکوم خواهد شد.
- آیا قتل نوه دختری موجب قصاص می‌شود؟
بله؛ بر اساس قانون تنها قتل نوه پسری، یعنی فرزند دختر یا پسرِ فرزند پسر خود شخص، موجب قصاص نخواهد شد.
- آیا فرزند میتواند به عنوان ولی دم, تقاضای قصاص پدر را بکند؟
به نظر میرسد قرار گرفتن پسر در زمره اولیای دم و مطالبه قصاص پدر، با منعی رو به رو نباشد.
البته ممکن است پدر و پسر به نحوی دیگر، در این خصوص توافق کرده و قصاص ساقط شود.
اگر در خصوص شکایت از پدر در صورت ارتکاب جنایت یا در مورد شرایط قصاص پدر توسط فرزند سوال و ابهامی دارید، کارشناسان ما در دادفروز آماده‌اند تا با ارائه مشاور حقوقی، تمام ابهامات شما را برطرف کنند.
| [bookly-form hide=”date,week_days,time_range”] |
بدون دیدگاه