متولی وقف کیست؟ امور وقف از عقود مهم تعریف شده در قانون مدنی می‌باشد که در فقه اسلامی و جامعه ایران، سابقه زیادی نیز دارد.
با اینکه عقد وقف بیشتر به دلیل نوع عمومی آن، مثل وقف ملک برای تاسیس مدرسه، کتابخانه عمومی و فضاهای فرهنگی شناخته می‌شود، اما هیچ منعی وجود ندارد که اشخاص به میل خود مال خود را برای نزدیکان و دوستان خویش وقف کنند.
در واقع برای وقوع عقد وقف، نیاز نیست که مال حتما در راه خداوند و برای مصارف عمومی وقف شود.
قانونگذار بر اساس فقه اسلامی، این اختیار را برای وقف دهنده مال مقرر نموده که متولی یا مدیر مال موقوفه خویش را نیز تعیین نماید.
به عبارت دیگر پاسخ به سوال متولی وقف کیست، بستگی به این دارد که مالک مال، چه کسی را متولی قرار داده باشد.
از طرف دیگر با توجه به دعاوی ملک مطروحه، ممکن است به هر دلیلی متولی مال، دیگر نتواند مال موقوفه را اداره کند.
در اینجا نیز، باید به پرسش مهم متولی وقف کیست پاسخ دهیم.
همچنین در این مطلب نخست به عقد وقف و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.
سپس، تلاش می‌کنیم تا به سوال متولی وقف کیست پاسخی درخور بدهیم.
فهرست مطالب
وقف چیست؟
قانون مدنی در ماده ۵۵، عقد وقف را تعریف نموده است.
وقف عبارت است از این که عین مال، حبس و منافع آن تسبیل شود.
مقصود از حبس عین مال، جدا ساختن موقوفه از دارایی واقف (یا همان انجام فک ملک) و نگاه داشتن عین مال از نقل و انتقال (جز در استثناهای مندرج در مواد ۸۸، ۸۹ و ۳۴۹ ) است.
تفاوت اصلی وقف با بنیادهای خیریه نیز در همین نکته نهفته است که در بنیادهای خیریه، اموال خیریه فک ملک نمی‌شوند.
تسبیل در لغت، به معنای به رایگان دادن چیزی در راه خدا است.
منظور از تسبیل منافع در اصطلاح حقوقی این است که منافع و استفاده از ملک، صرف امور اجتماعی و خیر شود و نه صرف امور شخصی.
با این حال در وقف خاص کسانی که وقف به نفع ایشان انجام می‌شود، ممکن است خانواده واقف باشند.
همچنین با توجه به اینکه وقف از عبادات و تکالیف شرعی نیست، تسبیل ملازمه‌ای با قصد قربت ندارد.
در نتیجه قصد قربت به خدا شرط اعتبار داشتن عقد وقف نیست.
علاوه بر موارد فوق، وقف عقدی لازم است.
بدان معنا که هیچکس نمی‌تواند عقد وقف را فسخ نماید.
حتی بعد از اینکه عقد وقف به درستی منعقد شد، خود مال موقوفه دارای شخصیت حقوقی می‌باشد.
متولی یا مدیر مال موقوفه، تنها نماینده شخصیت مال محسوب می‌شود.
به عبارتی با پاسخ به سوال متولی وقف کیست، می‌توانیم بدانیم که چه کسی به نمایندگی از مال موقوفه، اداره آن را انجام می‌دهد.
این موضوع به اداره شرکت شباهت دارد.
نکته آخر آن است که وقف عقدی مجانی می‌باشد.
واقف نمی‌تواند در ازای وقف مال برای خانواده‌اش، از آن‌ها چیزی مطالبه کند.
مثلاً از فرزندانش بخواهد در ازای وقف مال، برای وی خودرویی تهیه کنند.
متولی وقف کیست؟
برای پرسش به پرسش متولی وقف کیست، ناچاریم که نخست مفهوم تولیت را بشناسیم.
قانون مدنی در ماده ۷۵، تولیت را تعریف نموده و شرایط تعیین متولی را نیز به عهده خود واقف گذاشته است.
واقف می‌تواند تولیت، یعنی اداره کردن امور موقوفه را مادام الحیات یا در مدت معینی برای خود قرار دهد.
همچنین می‌تواند متولی دیگری معین کند که مستقلاً یا مجتمعاً با خود واقف اداره کند.
تولیت اموال موقوفه ممکن است به یک یا چند نفر دیگر غیر از خود واقف واگذار شود که هر یک مستقلاً یا منضماً اداره کنند.
همچنین واقف می‌تواند شرط کند که خود او یا متولی که معین شده است نصب متولی کند یا در این موضوع هر ترتیبی را که مقتضی بداند قرار دهد.
پس پاسخ به سوال متولی وقف کیست، بر اساس قانون مدنی این است که متولی مدیر وقف می‌باشد.
زیرا خود مال موقوفه شخصیت حقوقی مستقلی دارد.
همچنین متولی وکیل واقف نیست.
به همین دلیل لازم نیست تا پس از وقوع عقد وقف، متولی موقوفه نسبت به اوامر واقف اطاعت کند.
آیا واقف می‌تواند چند متولی تعیین کند؟
بله؛ ممکن است واقف برای تعیین اینکه متولی وقف کیست، چند نفر را برای اداره مال تعیین نموده باشد.
در فرض تعدد متولیان، چهار فرض متصور می‌باشد.
استقلال
ممکن است متولی در تعیین اینکه متولی وقف کیست، چند نفر را به عنوان متولیان موقوفه تعیین کرده و تصریح کند که هرکدام از این اشخاص حق دارند به نحو مستقل مال موقوفه را اداره کنند.
مثلاً فرض کنید متولی در تعیین اینکه متولی وقف کیست، سه فرزند خود را متولی و مدیر مال موقوفه قرار داده باشد.
اشاره نیز کرده باشد که هرکدام از فرزندان به تنهایی می‌توانند امور مربوط به تعمیرات و پرداخت هزینه‌های مربوط به ملک موقوفه را انجام دهند.
در این صورت گفته می‌شود متولیان در اداره مال استقلال دارند.
اجتماع
ممکن است واقف در تعیین اینکه متولی وقف کیست، چند نفر را به عنوان متولی تعیین کند؛ اما اشاره نکند که متولیان به تنهایی حق اداره مال را دارند یا خیر و یا دستور دهد که همه متولیان باید جمعی تصمیم بگیرند.
گفته می‌شود که واقف، چند متولی را به نحو اجتماع تعیین نموده است.
در این صورت همه متولیان باید برای اداره مال موقوفه تصمیم جمعی با اجتماع همه آرا بگیرند.
همچنین تصمیم شخصی یا اکثریت ایشان در خصوص اداره مال بی‌اعتبار خواهد بود.
ترتیب
ممکن است واقف برای مشخص کردن آنکه متولی وقف کیست، ترتیبی را مشخص نماید.
مثلاً ممکن است واقف بگوید که فرزندان من به صورت طبقه در طبقه متولی ملک موقوفه هستند.
در این صورت اگر تمام فرزندان واقف فوت شوند، حال تولیت مال موقوفه به نوادگان که در طبقه بعدی جای دارند می‌رسد.
شایان ذکر است اگر متولی حتی یک فرزند داشته باشد و همه فرزندان دیگر او فوت نمایند، اصولاً نوه‌های او حق تولیت مال موقوفه را نخواهند داشت.
زیرا تنها در صورت فوت همه اعضای طبقه پیشین است که طبقه بندی متولیان، حق اداره مال را پیدا می‌کنند.
اطلاق
ممکن است واقف تنها چند نفر را در جهت پاسخ به مسئله متولی وقف کیست، معین کرده باشد ولی هیچ اشاره‌ای به نحوه تصمیم‌گیری ایشان نکرده باشد.
در این صورت قانونگذار اصل را بر این گذاشته که همه متولیان باید با اجماع آرا، مال را مدیریت کنند.
مگر آنکه از قرائن و اوضاع و احوال معلوم شود که قصد مالک آن بوده که هر یک از متولیان به تنهایی نیز بتوانند مال را مدیریت کنند.
آیا متولی می‌تواند تولیت مال را رد کند؟
بله؛ این موضوع حق متولی انتخاب شده که اداره مال را قبول نکند.
البته در صورت رد متولی انتخابی، عقد وقف با اجتماع سایر شرایط صحیح خواهد بود.
این موضوع در حکم این است که مال موقوفه، متولی ندارد و حاکم متولی تعیین می‌کند.
نتیجه‌گیری
در این مطلب دانستیم که واقف برای مشخص کردن اینکه متولی وقف چیست، اصولاً اختیار تام دارد.
همچنین می‌تواند چند متولی وقف را نیز به مدیریت مال بگمارد.
با این وجود بهتر است واقف شرایط تصمیم گیری توسط جمع متولیان را از قبل تعیین نموده باشد.
سوالات متداول
- وقف چیست؟
یعنی عین یک مال حبس یا به اصطلاح حقوقی فک شود.
همچنین قابلیت خرید و فروش را نداشته باشد و منافع آن در راه خیر عمومی یا به نفع اقوام واقف استفاده شود.
- تولیت وقف چیست؟
به معنای اداره مال موقوفه به نمایندگی از شخصیت حقوقی مال وقف شده می‌باشد.
تولیت به عبارت دیگر به معنای وکالت از طرف واقف نیست.
- متولی وقف کیست؟
کسی است که مالک پیشین مال موقوفه، او را برای انجام این وظیفه تعیین نموده و البته خود او نیز تولیت را قبول کرده باشد.
اگر در مورد اینکه پس از فوت واقف و وصیت او، متولی وقف چه کسی می‌باشد و شرایط متولی چیست سوالی دارید، کارشناسان ما در دادفروز آماده راهنمایی شما بزرگواران هستند.
بدون دیدگاه