نحوه ابطال چک‌های مفقودی چگونه است؟ در سالیان اخیر، استفاده از چک به عنوان یکی از ابزارهای رایج پرداخت در امور بانکی، معاملات تجاری و مالی منعقد شده میان مردم ایران، شاهد افزایش چشم‌گیری بوده است.
در عین حال با افزایش کاربرد چک، خطراتی مانند مفقودی، سرقت یا سوءاستفاده از آن نیز بیش‌تر شده‌اند.
از مهم‌ترین پرسش‌هایی که در این زمینه برای مردم ایجاد می‌شود، نحوه ابطال چک‌های مفقودی و اقدامات قانونی مرتبط با آن است.
با توجه به دعاوی تجاری در این مطلب با هدف پاسخ‌گویی دقیق و کاربردی، به بررسی فرآیند حقوقی ابطال چک مفقودی، مراحل قانونی، مدارک مورد نیاز، نقش مراجع قضایی و بانکی و توصیه‌های ضروری در این خصوص می‌پردازیم.
اهمیت توجه به مفقودی چک
بسیاری از افراد در صورت گم‌شدن چک، گمان می‌کنند که مادامی که چک به بانک ارائه نشده است، جای نگرانی وجود ندارد.
واقعیت حقوقی قضیه این نیست.
در نظام حقوقی ایران، دارنده چک طبق قانون دارای امتیازاتی است که حتی ممکن است در صورت مفقودی، علیه صادرکننده چک طرح دعوا کند.
از همین رو، آگاهی از نحوه ابطال چک‌های مفقودی اهمیت فراوانی دارد و می‌تواند مانع از ورود خسارات مالی و حتی کیفری به فرد شود.
نحوه ابطال چک‌های مفقودی به صورت قانونی
اولین و سریع‌ترین اقدام، مراجعه به شعبه بانکی است که چک از آن صادر شده است.
متقاضی باید با ارائه درخواست کتبی به بانک، اعلام مفقودی یا سرقت چک را ثبت نماید.
در این مرحله، بانک صرفاً نسبت به ثبت اظهار مفقودی اقدام می‌کند و جز با حکم قضایی حق ندارد چک را از چرخه پرداخت خارج کند.
مراجعه به بانک و دستور عدم پرداخت
طبق ماده ۱۴ قانون صدور چک، صادرکننده چک یا ذی‌نفع یا قائم مقام قانونی آنها با تصریح به اینکه چک مفقود یا سرقت یا جعل شده یا از طریق کلاهبرداری یا خیانت در امانت یا جرائم دیگری تحصیل گردیده می‌تواند کتبا دستور عدم پرداخت وجه چک را به بانک بدهد.
بانک پس از احراز هویت دستور دهنده از پرداخت وجه آن خودداری خواهد کرد.
در صورت ارائه چک بانک گواهی عدم پرداخت را با ذکر علت اعلام شده صادر و تسلیم می‌نماید.
دارنده چک می‌تواند علیه کسی که دستور عدم پرداخت داده شکایت کند.
هرگاه خلاف ادعایی که موجب عدم پرداخت شده ثابت گردد دستور دهنده علاوه بر مجازات مقرر در ماده ۷ این قانون به پرداخت کلیه خسارات وارده به دارنده چک محکوم خواهد شد.
برای این منظور، مدارک زیر ضروری هستند.
- تصویر چک مفقودی (در صورت وجود).
- کارت ملی و شناسنامه.
- رسید شکایت یا گزارش کلانتری در صورت سرقت.
- مستندات اثبات مالکیت چک.
نکات مهم در فرآیند ابطال چک‌های مفقودی
بعد از اعلام مفقودی به بانک، فرد موظف است حداکثر ظرف ۷ روز از تاریخ اعلام، به مرجع قضایی مراجعه و دستور عدم پرداخت را بگیرد.
در غیر این صورت، بانک چک را مجدداً قابل پرداخت تلقی خواهد کرد.
اگر چک به هر دلیلی به دست فرد سودجو افتاده باشد، ممکن است با آن علیه صادرکننده طرح دعوا کند.
پس، هرگونه تأخیر در پیگیری قضایی می‌تواند به زیان صادرکننده تمام شود.
در صورتی که چک مفقودشده به بانک ارائه و برگشت زده شود، دارنده می‌تواند علیه صادرکننده اقامه دعوای حقوقی یا کیفری نماید.
حتی اگر چک از نوع سرقتی یا مفقودی بوده باشد و اثبات این موضوع دشواری‌های زیادی دارد.
لذا اطلاع‌رسانی به موقع و قانونی اهمیت فراوانی دارد.
تفاوت میان ابطال چک و جلوگیری از پرداخت آن
افراد عموماً تصور می‌کنند ابطال چک به معنای بی‌اعتباری آن است؛ اما در حقوق ایران، اصطلاح درست‌تر، «جلوگیری از پرداخت» است که از طریق یک دستور به صورت موقت انجام می‌شود.
نحوه ابطال چک‌های مفقودی در واقع از مسیر قضایی پیش می‌رود.
تا زمانی که حکم نهایی مبنی بر بطلان صادر نشده، چک همچنان اعتبار حقوقی دارد.
چه مدارکی برای جلوگیری از پرداخت چک لازم است؟
زمانی که چک شما مفقود یا به سرقت می‌رود، برای اینکه بتوانید به طور قانونی جلوی پرداخت آن را بگیرید، نمی‌توانید صرفاً با مراجعه به بانک این موضوع را حل کنید.
طبق قانون صدور چک، برای متوقف‌سازی عملیات بانکی چک، پیگیری قضایی و رسیدی مبنی بر شروع فرایند قضایی نیاز است.
صدور این دستور منوط به ارائه مدارک مشخص و مستند به مرجع قضایی است.
اولین گام برای شروع هر اقدام قضایی، شناسایی دقیق هویت متقاضی است.
بنابراین ارائه اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی برای تنظیم دادخواست و تشکیل پرونده الزامی می‌باشد.
اگر تصویری از چک موجود باشد، فرایند رسیدگی بسیار راحت‌تر خواهد بود.
در غیر این صورت باید اطلاعات کلیدی چک مانند: شماره سریال، شماره حساب، مبلغ، تاریخ صدور و نام بانک و شعبه به‌صورت دقیق اعلام شود.
این اطلاعات در شناسایی و ثبت دقیق چک در سیستم بانک و دادگاه حیاتی هستند.
پس از مفقودی، اولین مرجع اقدام، بانک صادرکننده چک است.
فرد باید فرم مخصوص اطلاع‌رسانی مفقودی چک را در شعبه تکمیل و امضا کرده و رسید دریافت کند.
این اظهار اولیه، مبنای ثبت زمان و وقوع مفقودی خواهد بود.
سایر مدارک لازم برای جلوگیری از پرداخت چک
اگر چک به سرقت رفته یا همراه با مدارک دیگر گم شده است، معمولا توصیه می‌شود گزارش کلانتری یا صورت جلسه ثبت شده در نیروی انتظامی نیز ضمیمه پرونده شود.
این اسناد باعث تقویت ادله متقاضی در دادگاه می‌شوند.
برای دریافت دستور منع پرداخت، باید یک دادخواست رسمی به مرجع قضایی ارائه شود.
این دادخواست باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت شود.
بهتر است این دادخواست توسط وکیل یا مشاور حقوقی تنظیم شود تا عاری از هرگونه ایراد شکلی یا ماهوی باشد.
در برخی موارد، دادگاه ممکن است برای بررسی صحت ادعای فرد، از فرد بخواهد که شهادت‌نامه دو شاهد را به دادگاه ارائه دهد.
این امر معمولاً در مواردی است که ادله نوشتاری یا تصویری کافی وجود ندارد.
نتیجه‌گیری
گم‌شدن یا دزدیده‌شدن چک اتفاقی بس نگران‌کننده می‌باشد که می‌تواند پیامدهای حقوقی و مالی جدی برای هر شخصی در پی داشته باشد.
با این حال، در صورت آگاهی از نحوه ابطال چک‌های مفقودی و پیروی از مسیر قانونی، می‌توان از بروز خسارات عمده جلوگیری نمود.
نکته کلیدی، سرعت عمل، مشاوره حقوقی دقیق و بهره‌مندی از تجربه و تخصص وکیل یا مشاور حقوقی مجرب است.
اگر با چنین مشکلی روبه‌رو هستید یا نگران سوءاستفاده از چک گم‌شده خود هستید، توصیه می‌کنیم با مؤسسه حقوقی دادفروز تماس بگیرید.
وکلای مجرب تیم ما در سریع‌ترین زمان ممکن شما را از نظر حقوقی همراهی می‌کنند و از تضییع حقوق شما جلوگیری خواهند نمود.
سؤالات متداول
- اگر چک گم‌شده را پیدا کنم، آیا می‌توانم دستور عدم پرداخت را لغو کنم؟
بله. در صورتی که چک قبل از ارائه به بانک پیدا شود و هنوز حکمی صادر نشده باشد، می‌توانید با مراجعه مجدد به مرجع قضایی درخواست لغو دستور و استرداد دعوا را بدهید.
- امکان صدور چک جدید به جای چک مفقودی وجود دارد؟
بله، در صورت توافق طرفین و تنظیم صورت‌جلسه، می‌توان چک جدیدی صادر کرد، اما بهتر است ابتدا چک قبلی با دستور قضایی از اعتبار ساقط شود.
- آیا می‌توانم بدون مراجعه به دادگاه، فقط با نامه به بانک جلوی پرداخت چک را بگیرم؟
بله. البته بانک تنها با حکم مراجع قضایی حق مسدود کردن پرداخت چک را دارد.
نامه یا درخواست کتبی شما فقط به صورت ثبت اولیه در سیستم بانک ثبت می‌شود و فاقد اثر حقوقی نهایی است.
اگر به دادگستری مراجعه نکنید چک بعد از یک هفته قابل پرداخت خواهد بود.
من اعلام مفقودی کردم الان باید چیکار کنم؟
من برای شوخی الکی گفتم چک گم شده الان طرف مقابل از من شکایت کرده چیکار باید بکنم؟
میشه بدون برگشت زدن چک، از طریق قانونی اقدام کرد؟ کسی تجربه‌ای داره؟
میشه چک برگشتی رو توقیف اموال کرد؟
کسی تجربه‌ای داره که از راه قانونی پول چکشو سریع گرفته باشه؟ راهش چیه؟
سلام چکی رو به دیگری دادم الان برداشته و تاریخ چکو عوض کرده، چیکار کنم؟