نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری

نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری، به دلیل حساسیت موضوعات حقوقی که وکلا به آن می‌پردازند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این وکالتنامه باید به گونه‌ای تنظیم شود که ضمن اعطای اختیارات لازم به وکیل، حقوق موکل نیز به طور کامل محفوظ بماند.

از آنجایی که تنظیم وکالتنامه دارای ظرافت‌های حقوقی فراوانی است، لذا آشنایی با اصول و قواعد تنظیم آن برای همه افراد، به خصوص کسانی که قصد واگذاری امور حقوقی خود به وکیل را دارند، ضروری است.

در این مقاله، به بررسی دقیق و جامع نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری، شرایط و ضوابط آن، و همچنین نکات مهمی که باید در هنگام تنظیم این سند مورد توجه قرار گیرد، خواهیم پرداخت تا هم راهنمایی دقیق باشد برای کار اموزانی که قصد تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری را دارند و هم راهنمایی جهت موکلانی که قصد دارند با شمای کلی یک وکالتنامه آشنا شوند.

مرحله نخست نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری

شناسایی ذی نفعان پرونده در نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری: در بخش نخست تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ، به اهمیت قضاوت ابتدائی توسط کارآموز پرداخته می‌شود که نقش کلیدی در ارزیابی شرایط اولیه دعوا ایفا می‌کند. برای پیشرفت صحیح پرونده، ضروری است که ذی‌نفع به وضوح شناسایی شود و احراز هویت او به‌دقت انجام گیرد. این فرآیند به‌منظور اطمینان از مشروعیت ادعا و حقانیت شخص مراجعه‌کننده ضروری است.

کارآموز باید با دقت به بررسی مستندات و شواهد موجود بپردازد تا از برحق بودن دعوای مطرح‌شده اطمینان حاصل کند. این مرحله ابتدایی، که مستند به قسم‌نامه موضوع ماده ۳۹ آیین‌نامه لایحه استقلال مصوب ۱۳۳۴ است، زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌های آتی و مسیر قانونی پرونده می‌باشد.

دومین مرحله تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری

تنظیم و امضای قرارداد مستقل با مشتری قبل از نوشتن و امضای وکالت‌نامه: تهیه و امضای یک قرارداد جداگانه با موکل، پیش‌نیازی اساسی جهت تحریر و امضای وکالت‌نامه و تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری به شمار می‌آید.

در این قرارداد، تمامی جزئیات مرتبط با دعوا از جمله شرایط، مشخصات طرفین و نوع اسناد مورد استناد موکل به دقت تشریح می‌شود. همچنین، اظهارات و دفاعیات موکل، نحوه برقراری ارتباط و ابلاغ اطلاعات پرونده به وی از طریق ابزارهای مختلفی همچون پیامک، ایمیل، تلفن و پست، به وضوح بیان می‌گردد.

علاوه بر این، مبلغ و زمان‌های پرداخت حق‌الوکاله و پیامدهای احتمالی عدم انجام تعهدات مالی نیز باید به طور شفاف در این قرارداد درج شود.

رعایت این الزامات نه تنها در راستای قانون وکالت مصوب ۱۳۱۵ قرار دارد، بلکه باعث ایجاد شفافیت و اعتماد متقابل میان وکیل و موکل خواهد شد.

استانداردهای نگارشی وکلا کلید موفقیت در دادرسی

بند پنجم ماده ۶۲ نظامنامه قانون وکالت برای تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری به وضوح اهمیت رعایت استانداردهای نگارشی در لوایح و نوشتجات وکلا را مورد تأکید قرار می‌دهد.

 بر اساس این بند، وکلا موظفند مستندات خود را بر روی اوراق مخصوصی که نام و محل اقامت آن‌ها و همچنین دارالوکاله مربوطه را در بر دارد، تهیه و به محاکم تسلیم نمایند.

 این امر نه تنها به تسهیل روند رسیدگی قضایی کمک می‌کند، بلکه نشان‌دهنده  professionalism و احترام به سیستم حقوقی نیز می‌باشد. همچنین، توصیه به استفاده از ماشین تحریر و نگارش با خط خوانا، هدفی فراتر از زیبایی‌شناسی دارد؛ این اقدام به وضوح و دقت اطلاعات موجود در مستندات می‌افزاید و از بروز ابهامات احتمالی جلوگیری می‌کند.

 این بند با تأکید بر جزئیات، به وکلا یادآوری می‌کند که هر کلمه و هر خطی که نوشته می‌شود، نماینده‌ای از اعتماد و مسئولیت‌پذیری آنان در برابر موکلان و نظام قضایی است.

بند ششم وکالت‌نامه به موضوع متحدالمتن بودن نسخه‌ها اشاره دارد که حفظ انسجام و وضوح مدارک حقوقی را تضمین می‌کند. در این راستا، در تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ضروری است وکالت‌نامه از هرگونه خط‌خوردگی، لاک‌گرفتگی و تغییرات غیرمجاز دور باشد، چرا که این مسائل می‌توانند اعتبار وکالت‌نامه را مخدوش سازند.

 همچنین، نسخه دوم باید به موکل تحویل داده شود و نسخه سوم به وکیل سرپرست تسلیم گردد. به علاوه، تهیه تصویر از این مستندات و نگهداری آن در پرونده‌های مربوطه، طبق ماده ۴۵ شرح وظایف کارآموزی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا این اقدام نه تنها به شفافیت و نظم در فرآیندهای حقوقی کمک می‌کند، بلکه از بروز هرگونه سوءتفاهم و چالش‌های قانونی جلوگیری می‌کند.

نحوه مشخصات موکل در وکالتنامه

الف- یک موکل عادی:

• موکل باید رشید یا رشیده و عاقل و بالغ باشد
  موکل، به عنوان یک شخص حقیقی، دارای ویژگی‌های مثبت و قابل توجهی است که او را از سایرین متمایز می‌کند.
  او فردی رشید و عاقل است که با درک کامل از حقوق و مسئولیت‌های خود، به امور خود رسیدگی می‌کند.
  این اهلیت استیفا به او اجازه می‌دهد تا به صورت مختار و مستقل تصمیم‌گیری کند و در نتیجه، در فرآیندهای قانونی و اجتماعی به نحو مؤثری مشارکت داشته باشد. توانایی او در ارزیابی شرایط و اتخاذ تصمیمات منطقی، نشان‌دهنده بلوغ فکری و توانمندی‌های فردی‌اش است که به او در دستیابی به اهدافش یاری می‌رساند.
• حضور یا عدم حضور شخص موکل
  حالت اول: مشخصات و مندرجات موکل تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ، به تعریف دقیق و شفاف از موکل می‌پردازد. در این قسمت، تأکید بر این نکته است که شخص موکل به‌طور مستقیم و حضوری در فرآیند وکالت شرکت دارد و بر اساس ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی مصوب ۱۳۷۹، به‌عنوان ذی‌نفع شناخته می‌شود.
  این موضوع نه‌تنها حاکی از حق قانونی او در امضای وکالت‌نامه است، بلکه نشان‌دهنده اهمیت و اعتبار حضور او در این فرآیند حقوقی نیز می‌باشد.
  موکل، با امضای اصالتاً و رأساً این سند، اعلام می‌دارد که به‌طور کامل از عواقب تصمیمات و اقدامات خود آگاه است و در این راستا، مسئولیت‌های مربوط به وکالت را به‌عهده می‌گیرد.
  حالت دوم: موکل به دلیل عدم حضور شخصی، از طریق وکیل خود که به موجب وکالت‌نامه رسمی و مستند به ماده ۶۵۶ قانون مدنی، وکالت را دریافت کرده است، اقدام می‌کند.
  این وکالت‌نامه به وضوح صلاحیت وکیل را برای انجام امور مربوط به موکل مشخص می‌سازد و اطمینان حاصل می‌کند که تمام فعالیت‌ها مطابق با قوانین و مقررات موجود صورت می‌گیرد.
  وکیل به عنوان نماینده قانونی موکل، با رعایت تمام جوانب حقوقی، اقدامات لازم را به عمل خواهد آورد.
• صغیر بودن موکل
  زمان تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری در نظام حقوقی ایران، موکل صغیر که به سبب عدم رسیدن به سن قانونی و فقدان اهلیت استیفا، در زمره افراد غیر رشید قرار می‌گیرد، نیازمند حمایت و نظارت ولی خاص یا قیم است.
  ولی خاص، شامل پدر، جد پدری و وصی منصوب، با مدارک معتبر می‌تواند در امور حقوقی و مالی او اقدام کند.
  از سوی دیگر، قیم که ممکن است قیم اتفاقی معین شده از سوی دادسرا یا مادر طفل باشد، مسئولیت‌های حقوقی و مالی بیشتری را بر عهده دارد.
  این قیم به ویژه در مواردی نظیر مطالبه نفقه، طبق قانون حمایت خانواده، نقش حیاتی در تضمین حقوق و رفاه صغیر ایفا می‌کند. بنابراین، وجود ولی خاص یا قیم به عنوان ضامن امنیت حقوقی و اجتماعی صغار، ضرورت و اهمیت ویژه‌ای دارد.
• سفیه یا مجنون بودن موکل
  در تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری موکل سفیه یا مجنون، به عنوان فردی که فاقد اهلیت استیفا شناخته می‌شود، در نظام حقوقی ایران تحت حمایت ویژه‌ای قرار دارد. طبق ماده ۹۵۸ قانون مدنی، هیچ کس نمی‌تواند حقوق خود را به نحو قانونی اجرا کند، مگر این که اهلیت لازم را داشته باشد.
  بنابراین، این دسته از افراد به دلیل ناتوانی در درک و ارزیابی عواقب اعمال حقوقی، از قدرت تصمیم‌گیری مستقل محروم هستند.
  به منظور حفاظت از منافع این افراد، قانونگذار پیش‌بینی کرده است که برای آنان امین موقت منصوب شود، مطابق ماده ۶۴ قانون امور حسبی، و قیم نیز به عنوان نماینده قانونی از سوی دادگاه تعیین گردد.
  این قیم، که از طریق اداره سرپرستی محجورین منصوب می‌شود، مسئولیت دارد تا در راستای حمایت از حقوق و منافع موکل خود اقدام نماید، با رعایت اصول قانونی و انسانی، و همچنین با هدف تأمین آسایش و رفاه محجورین.

ب- حقوقی بودن موکل:

موکل شخص حقوقی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: اول، شخص حقوقی خصوصی که شامل شرکت‌های تجاری و مؤسسات غیرانتفاعی است، که تحت نظارت هیأت مدیره و بر اساس اختیارات مقرر در اساسنامه و قوانین مربوطه، نظیر ماده ۱۱۸ قانون شرکت‌های سهامی و مواد مرتبط از قانون تجارت، فعالیت می‌کند.

دوم، شخص حقوقی عمومی و دولتی، مانند شهرداری‌ها و سازمان‌های دولتی مانند سازمان محیط زیست، که به وسیله مدیران منصوب و مجاز عمل می‌کنند و اختیارات آن‌ها بر اساس ابلاغ‌های صادره از سوی بالاترین مقام تعیین می‌شود.

همچنین، موقوفات عام و خاص که به وسیله متولی منصوص یا اداره اوقاف مدیریت می‌شوند، از دیگر اشکال موکل شخص حقوقی به شمار می‌آیند و این موقوفات تحت قوانین خاصی مانند قانون تشکیلات و اختیارات سازمان اوقاف و امور خیریه قرار دارند.

بند دوم ثبت مشخصات وکیل در وکالتنامه

در بند دوم تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ، مشخصات وکیل به‌طور دقیق و شفاف درج می‌شود. نخست، عنوان «کارآموز وکالت» پس از نام و نام خانوادگی وکیل ذکر می‌گردد و شماره پروانه وکالت نیز شامل این اطلاعات می‌شود که طبق ماده ۴۰ شرح وظایف کارآموزی ضروری است.

در این راستا، تعداد وکلا نیز باید مشخص شود؛ به‌طوری‌که در یک وکالت‌نامه، معمولاً یک وکیل کافی است، اما در دعاوی حقوقی، دو وکیل بر اساس ماده ۳۱ قانون آئین دادرسی مدنی و در دعاوی کیفری که تحت صلاحیت دادگاه کیفری یک قرار دارد، نیز دو وکیل نیاز است.

تصریح به اختیارات هر یک از وکلا به‌صورت انفرادی یا اجتماعی بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مدنی و شرایط انحلال وکالت در صورت فوت یکی از آنها طبق ماده ۶۷۰ این قانون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اقامتگاه وکیل (کارآموز) طبق بند ۱-۳-۱۱ از ماده ۱۱ و ماده ۴۲ شرح وظایف کارآموزی، همان محل دفتر وکالت وکیل سرپرست می‌باشد که این امر برای شفافیت و صحت ارتباطات حقوقی ضروری است.

بند سوم ثبت اقامتگاه موکل

در تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ، ذکر نام و نام خانوادگی طرفین و محل اقامت آنها از اهمیت فراوانی برخوردار است.

هرچند که شخصیت حقوقی یا حقیقی موکل در اصل دعوا تأثیر مستقیم ندارد، اما برای مشخص شدن هویت خوانده و اقامه دعوا به طرفیت وی، این اطلاعات حیاتی به شمار می‌روند. در برخی موارد، شناسایی خوانده به سادگی امکان‌پذیر نیست و این پیچیدگی می‌تواند به اختلافات حقوقی دامن بزند.

به ویژه هنگامی که خوانده نسبت به عدم توجه به دعوا اعتراض کند، وجود اطلاعات دقیق و شفاف موجب تسهیل روند قانونی و جلوگیری از بروز ابهامات می‌شود. بنابراین، دقت در ثبت این جزئیات می‌تواند نقش بسزایی در پیشبرد موفقیت‌آمیز دعوا ایفا کند.

بند چهارم ثبت کردن موضوع وکالت

بر اساس بند چهارم تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری و قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت، کارآموزان نمی‌توانند در دعاوی‌ای که مرجع تجدیدنظر آنها دیوان عالی کشور است، اقدام کنند، بنابراین ضرورت دارد که وکالت‌نامه‌ها به‌ویژه در موارد خاص، به‌طور واضح و جامع تدوین گردند.

 این امر به موکل اطمینان می‌دهد که تنها در چارچوب تعریف‌شده و مشخصی از وکالت، حق الوکاله توافق شده، قابل اعمال است.

لذا، وکالت‌نامه باید به گونه‌ای تنظیم شود که نه تنها موضوع دعوا را به‌طور کامل دربرگیرد بلکه از هرگونه ابهام و اختلاف در آینده جلوگیری کند، به‌طوری‌که تمامی جوانب دعوا و الزامات آن به‌خوبی تبیین شود.

بند پنجم حدود اختیارات وکیل

بند پنجم، به عنوان یکی از اصول مهم در حقوق وکالت، به محدودیت‌ها و شرایط خاصی که برای وکالت در امور مختلف وجود دارد، می‌پردازد. طبق ماده ۶۷۱ قانون مدنی، وکالت در هر موضوعی به معنای اعطای اختیارات لازم برای انجام مقدمات و لوازم آن نیز می‌باشد.

قانون آیین دادرسی مدنی نیز در ماده ۳۵، تصریح می‌کند که وکالت در دادگاه‌ها شامل تمامی اختیارات مرتبط با دادرسی است، مگر آنکه موکل مواردی را مستثنی کرده باشد.

از جمله مواردی که نیازمند تصریح در وکالت‌نامه هستند، می‌توان به اعتراض به آرای صادره، تجدیدنظر، ارجاع دعوا به داوری، و تعیین کارشناس اشاره کرد.

همچنین، در موارد خاصی نظیر ادعای جعل یا اعسار، وکیل باید دارای اختیارات مشخصی باشد تا از بروز مشکلات قانونی جلوگیری شود. در نهایت، توجه به جزئیات و قوانین مربوط به وکالت، برای حفظ حقوق موکل و انجام صحیح امور قضایی ضروری است.

بند ششم حق الوکاله

بند ششم به موضوع حق الوکاله و ترتیبات مالیاتی آن پرداخته و اهمیت رعایت قوانین مالیاتی را در فرآیند وکالت تأکید می‌کند. آیین‌نامه تعرفه حق الوکاله که به تصویب رئیس قوه قضائیه در تاریخ ۲۸/۱۲/۱۳۹۸ رسیده است، در ۳۴ ماده به تفصیل به این موضوع می‌پردازد.

بر اساس ماده ۱۰۳ قانون مالیات‌های مستقیم، وکلا موظفند ۵ درصد از حق الوکاله خود را به عنوان علی‌الحساب مالیاتی بر روی وکالت‌نامه‌ها تمبر الصاق و ابطال نمایند؛ در غیر این صورت، وکالت آنها در مراجع قضائی پذیرفته نخواهد شد، مگر در موارد خاصی که وکالت‌نامه‌های مربوط به وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی است.

همچنین، در صورت عدم ابطال تمبر، وزارتخانه‌ها و شرکت‌های دولتی مکلف به کسر ۵ درصد از وجوه وکلا و پرداخت آن به اداره امور مالیاتی خواهند بود.

نکته دیگر اینکه در صورتی که پس از ابطال تمبر، پرونده به وکیل دیگری واگذار شود، وکیل جدید نیازی به ابطال تمبر نخواهد داشت. این قوانین به وضوح نشان‌دهنده لزوم پایبندی به مقررات مالیاتی در حرفه وکالت است.

بند هفتم ثبت کردن تاریخ وکالت نامه

بند هفتم تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری به تاریخ امضای آن اختصاص دارد و اهمیت ویژه‌ای در تعیین آثار حقوقی و قضائی این سند دارد.

تاریخ باید با دقت و به طور صحیح در روزی که وکالت نامه توسط موکل در حضور وکیل امضا می‌شود، درج گردد؛ چراکه هر گونه تغییر یا درج تاریخ نادرست می‌تواند تبعات قانونی ناخواسته‌ای به همراه داشته باشد.

بر اساس ماده ۳۴ و تبصره آن از قانون آئین دادرسی مدنی، لازم است تاریخ هم به صورت عددی و هم به حروف نوشته شود تا از هرگونه ابهام و سوء تفاهم جلوگیری شود.

این دقت در تعیین تاریخ، به حفظ اعتبار وکالت نامه و اعتبار قانونی آن کمک شایانی می‌کند.

بند هشتم ثبت کردن امضای موکل

بند هشتم تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری به عنوان امضای موکل، تأکید بر اهمیت و اعتبار وکالت نامه دارد. در این راستا، هر فرد حقیقی باید به طور مستقیم و با دستخط خود، وکالت نامه را امضا کند.

 از سوی دیگر، در مورد اشخاص حقوقی، امضا باید توسط نماینده مجاز و با درج مهر مربوطه صورت گیرد. این فرآیند نه تنها به شناسایی اصالت امضا کمک می‌کند، بلکه تضمین‌کننده‌ی تعهدات قانونی متعهدین نیز به شمار می‌آید.

بنابراین، امضاکنندگان موظفند که نام و نام خانوادگی خود را به وضوح و با دقت ثبت کنند تا اعتبار وکالت نامه تأمین شود.

جمع بندی

در پایان این مقاله، می‌توان نتیجه گرفت که نحوه تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری، امری تخصصی و حساس است که مستلزم رعایت دقیق قوانین و مقررات حقوقی می‌باشد. انتخاب وکیل مناسب و نحوه اصولی و صحیح تنظیم وکالتنامه وکیل دادگستری ، نقش بسزایی در موفقیت پیگیری امور حقوقی دارد. موکلین باید با آگاهی کامل از حقوق و تکالیف خود و با مشورت با وکیل متخصص، نسبت به تنظیم وکالتنامه اقدام نمایند.